Foto: Blooberg; źródło: https://www.parkiet.com/Banki/304299905-TSUE-decyzja-w-gestii-polskich-sadow.html
29 kwietnia br.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) ponownie zajął stanowisko w sprawie
kredytów frankowych, które nie pozostało bez echa w środowisku prawniczym. Tym
razem wyrok (w sprawie C-19/20) stanowił odpowiedź na pytania prejudycjalne sformułowane przez Sąd
Okręgowy w Gdańsku w 2019 r. w sprawie kredytu hipotecznego indeksowanego do
franka szwajcarskiego, udzielonego na wysokość przewyższającą 500 tys. złotych przez
GE Money Bank w 2008 r. Gdański sąd uznał, że postanowienia umowy kredytowej
dotyczące sposobu indeksacji oraz zasad ustalania kursu zostały w umowie
sformułowane w sposób jasny i zrozumiały, a strona powodowa sporu miała świadomość ryzyka zmiany kursu, a w następstwie zmiennej wysokości należnej bankowi raty kredytowej.
Kwestie poddane pod
rozstrzygnięcie TSUE dotyczyły zasadniczo wątpliwego charakteru
postanowień umownych określających
sposób wyliczenia marży, zmienionych aneksem do umowy kredytowej. Stąd do
najistotniejszych pytań prejudycjalnych sformułowanych przez Sąd Okręgowy w
Gdańsku należały m.in. kwestia obowiązku stwierdzenia nieuczciwości pierwotnej
klauzuli określającej sposób wyliczenia marży, która po zmianie w aneksie
umownym traci charakter nieuczciwy a jej skutku w postaci nieważności całej
umowy kredytowej, możliwość stwierdzenia nieważności jedynie niektórych elementów
umowy kredytowej przy pozostawieniu w mocy postanowień odnoszących się do
średniego kursu NBP, a także problem metodyki liczenia terminu przedawnienia
się roszczeń banku o zwrot kapitału przez kredytobiorcę (mianowicie czy należy go liczyć od daty wypłaty
kapitału, od daty powołania się konsumenta na nieważność umowy czy też może od
daty wyroku ustalającego nieważność umowy). Wątpliwości pozostawiała też
interpretacja przepisów dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach z konsumentami, nakładających obowiązek informowania konsumenta o skutkach prawnych
nieważności i o możliwych roszczeniach następczych banku. Nie było bowiem jasne, czy bankom należy się wynagrodzenie w zamian za bezpodstawne
korzystanie przez konsumentów z kapitału kredytowego.
Treść orzeczenia TSUE
Zdaniem TSUE to do sądu krajowego
danego państwa członkowskiego UE należy kontrola abuzywności postanowień umowy
zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą. Cele dyrektywy 93/13 pozostają w
pełni spełnione w momencie, gdy sytuacja prawna i faktyczna, w jakiej
konsument znalazłby się w braku nieuczciwego warunku umownego, zostaje
przywrócona, a wada, która obciążała umowę, zostaje usunięta przez strony
w drodze zawarcia aneksu (o ile konsument ten przy zawieraniu aneksu
był świadomy niewiążącego charakteru tego warunku i wynikających
z niego konsekwencji - zdanie 54 i 59 wyroku). Zasadniczym elementem wyroku TSUE okazało się jednak stwierdzenie, że to w gestii prawa krajowego
pozostaje określenie skutków stwierdzenia przez sąd istnienia nieuczciwego
warunku umownego. To, czy dana umowa pozostaje w mocy, powinno być z urzędu
oceniane przez sąd krajowy, uwzględniając obiektywne podejście interpretacyjne
wynikające z brzmienia przepisów prawa krajowego. Do obowiązków sądu krajowego
należy też wskazanie stronom konsekwencji prawnych, jakie może pociągnąć za
sobą usunięcie nieuczciwego warunku z postanowień umowy. Informacja taka jest o
tyle istotna, o ile niezastosowanie nieuczciwego warunku może prowadzić do
unieważnienia całej umowy, narażając konsumenta na roszczenia restytucyjne
(zdanie 98). TSUE nie udzielił odpowiedzi na pytanie czy bankom należy się
wynagrodzenie za bezpodstawne korzystanie przez konsumentów z kapitału – do obowiązków
sądu krajowego należy jedynie informowanie konsumentów o potencjalnych
roszczeniach restytucyjnych banku. W kwestii zapisu dotyczącego marży i
możliwości jej wyeliminowania z postanowień umowy TSUE nie wypowiedział się w
sposób jednoznaczny. Wskazał na brak możliwości wykreślenia marży w umowach, w
których zapis o marży nie stanowi odrębnego zobowiązania umownego oraz w
sytuacji, gdy doprowadziłoby to do zmiany istoty warunku umowy.
Ocena wyroku
Wyrok TSUE w sprawie C-19/20 należy ocenić
pozytywnie, jako krok w kierunku normalizacji stosunków na linii bank-kredytobiorca. Stanowi on potwierdzenie wypracowanego dotychczas w sprawach
frankowych dorobku orzeczniczego TSUE. Wyrok wpisuje się w nurt korzystnych
wobec kredytobiorców frankowych rozstrzygnięć oznaczając, że obecna spłata
kredytu frankowego, odbywająca się na podstawie zawartego z bankiem aneksu, nie
zamyka kredytobiorcy możliwości kwestionowania umowy kredytowej zawierającej
niedozwolone postanowienia. Jako trafny należy również ocenić zapis uniemożliwiający
wykreślenie z umowy samej marży kursowej w
sposób, jaki chce tego bank. Wyrok bez wątpienia stanowić będzie podstawę dla
dalszych orzeczeń sądów krajowych, które, jak należy się spodziewać, również
będą zapadały w duchu korzystnym wobec kredytobiorców.
Pełna treść orzeczenia
TSUE dostępna jest tutaj, a więcej informacji na temat wyroku w sprawie C-19/20 tutaj i tutaj.
Autor: Karolina Jerzyk, studentka prawa (Uniwersytet Wrocławski i Uniwersytet Humboldtów w Berlinie), stypendystka NCN w Instytucie Nauk Prawnych Uniwersytetu
Opolskiego (UMO-2019/35/B/HS5/02084)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz