Wkrótce referendum aborcyjne w Irlandii

Końcem maja lub na początku czerwca br. odbędzie się referendum aborcyjne w Irlandii. Rząd przygotował poprawkę do irlandzkiej konstytucji, która- jeśli zostanie przyjęta w referendum - otworzy drogę do przyjęcia zliberalizowanego prawa dopuszczającego aborcję.

Poprawka zakłada wykreślenie art. 40.3.3., wprowadzonego w 1983 r. ósmą poprawką do konstytucji. Przepis ten brzmi:

The State acknowledges the right to life of the unborn and, with due regard to the equal right to life of the mother, guarantees in its laws to respect, and, as far as practicable, by its laws to defend and vindicate that right.

This subsection shall not limit freedom to travel between the State and another state.

This subsection shall not limit freedom to obtain or make available, in the State, subject to such conditions as may be laid down by law, information relating to services lawfully available in another state.

Planowany jest m.in. pełny dostęp do aborcji w pierwszych 12 tygodniach ciąży. Aktualnie w Irlandii obowiązują rygorystyczne przepisy w tym zakresie. Aborcja jest dopuszczalna jedynie w przypadku poważnego zagrożenia życia kobiety.

W tle decyzji o przeprowadzeniu referendum pozostają sprawy „aborcyjne” z udziałem Irlandii, jakie w ostatnich latach były przedmiotem analizy organów międzynarodowych. Europejski Trybunał Praw Człowieka w 2010 r. wydał wyrok w głośnej sprawie A., B. i C. p. Irlandii. Irlandzkie prawo aborcyjne i praktyka jego stosowania była również przedmiotem analizy Komitetu Praw Człowieka ONZ, m.in. w dwóch decyzjach z 2016 r., tj. Mellet p. Irlandii oraz Whelan p. Irlandii. W obu powołanych wyżej decyzjach Komitet Praw Człowieka ONZ wyraźnie wezwał do liberalizacji prawa aborcyjnego, w tym do zmiany Konstytucji. Np. w sprawie Mellet  zauważył:(…) the State party should amend its law on the voluntary termination of pregnancy, including if necessary its Constitution, to ensure compliance with the Covenant, ensuring effective, timely and accessible procedures for pregnancy termination in Ireland, (…) [par. 9]. Wyraźne wezwania do liberalizacji prawa aborcyjnego w Irlandii były ponawiane również w kolejnych Uwagach końcowych tego Komitetu, jakie były przyjmowane do sprawozdań Irlandii z wykonania Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r. (zob. np. par. 9 Uwag końcowych z 2014 r.). Podobne stanowisko zajmował również Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet ONZ, działający na podstawie Konwencji w sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet z 1979 r. (zob. np. par. 43 Uwag końcowych z 2017 r.). Również liczne organizacje pozarządowe apelowały w liberalizację prawa w tym zakresie – zob. np. raport Amnesty International z 2015 r.

Do powyższej praktyki prawnomiędzynarodowej odniósł się pośrednio Leo Varadkar – pełniący funkcję taoiseach (premiera) Irlandii. W wystąpieniu informującym o referendum, samemu wzywając do poparcia projektowanej zmiany konstytucji, zauważył, że jej przyjęcie przyniesie zmianę praktyki międzynarodowej, a dokładniej: No more X cases, C cases, Miss Ys or Miss A, Miss B, or Miss C.