Komisja Europejska wszczyna postępowanie ws. ochrony praworządności w Polsce

13 stycznia Komisja Europejska rozpoczęła postępowanie na rzecz umocnienia praworządności w Polsce. Jest to pierwsze tego typu postępowanie w historii Komisji i ma w szczególności skoncentrować się na ocenie ostatnich zmian w Trybunale Konstytucyjnym oraz w mediach publicznych. 

Postępowanie jest pierwszym etapem na drodze do wszczęcia procedury z art. 7 TUE, które może prowadzić do stwierdzenia istnienia wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Państwo Członkowskie podstawowych wartości UE lub do zawieszenia niektórych praw wynikających z członkostwa, łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu tego Państwa Członkowskiego w Radzie (o procedurze pisaliśmy już tutaj).

Jeżeli zagrożenie praworządności się potwierdzi, to Komisja powinna wystosować w stosunku do Polski opinię na temat praworządności z uzasadnieniem. Jeżeli Polska nie odniesie się do tej opinii w sposób wystarczający, to Komisja będzie mogła ogłosić zalecania naprawcze. Zalecenia te należałoby wdrożyć w przypisanym terminie. Jeżeli i te środki nie przyniosłyby rozwiązania, to można wdrożyć procedurę z art. 7 TUE, zakończoną mechanizmem zapobiegawczym lub mechanizmem sankcji.

W tym miejscu warto sprecyzować kilka nieścisłości padających ostatnio z ust polityków i dziennikarzy:

• Komisja jest instytucją ponadnarodową, a komisarze reprezentują nie swoje państwa narodowe, ale Unię jako całość – nie ma zatem znaczenia, czy komisarz jest np. Polakiem, Niemcem czy Węgrem,
• komisarz jest niezależny i nie odpowiada przed rządem narodowym – wygasić jego kadencję może wyłącznie Trybunał Sprawiedliwości lub Parlament Europejski, jeśli większością 2/3 głosów przegłosuje wotum nieufności w stosunku do całego składu Komisji,
• każde Państwo Członkowskie jest w Komisji reprezentowane przez jednego komisarza – nietrafne są zatem określenia „niemieccy komisarze”.

Postępowanie na rzecz umocnienia praworządności istnieje dopiero od 2014 r. i powstało głównie ze względu na przeprowadzane zmiany ustrojowe na Węgrzech i trudności z uruchomieniem procedury wynikającej z art. 7 TUE.

Obecnie Komisja skoncentruje się na dialogu z rządem polskim. Będzie także oczekiwać na opinię Komisji Weneckiej w sprawie nowelizacji ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (nasz post tutaj). Komisarzem wyznaczonym do rozmów z rządem polskim został były holenderski Minister Spraw Zagranicznych Frans Timmermans.

Zagrożenie praworządności w Polsce będzie ponadto tematem debaty w Parlamencie Europejskim w najbliższą środę (20 stycznia).