Bartne Miodobranie w Puszczy Augustowskiej.
Leśnicy realizują projekt przywracania tradycyjnego bartnictwa.
Uroczysko Przechódka, 2015 r. Fot. PAP/A. Reszko; źródło:
https://dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/mkidn-kultura-bartnicza-na-liscie-unesco
Kultura
bartnicza została wpisana na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. Decyzję podjął Międzyrządowy Komitet
ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego podczas 15. sesji, która
odbywa się w formule online (14-19 grudnia 2020 r.). To drugi – po szopkarstwie
krakowskim – polski wpis do tego rejestru prowadzonego przez UNESCO w celu wyróżnienia
na arenie światowej wybranych zjawisk z zakresu dziedzictwa niematerialnego i
związanych z nim przestrzeni kulturowych, utworzony na mocy Konwencji UNESCO z
2003 r. w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Omawiany traktat, wiążący większość państw świata (180), odnosi się do ochrony
współcześnie praktykowanych zjawisk kulturowych przekazywanych z pokolenia na
pokolenie (m.in. tradycje i przekazy ustne, w tym język jako nośnik
niematerialnego dziedzictwa kulturowego; sztuki widowiskowe i tradycje
muzyczne; zwyczaje, obyczaje i obchody świąteczne; wiedza o przyrodzie i
wszechświecie oraz związane z nią praktyki; umiejętności związane z tradycyjnym
rzemiosłem).
Konwencja UNESCO z 2003 r. określa obowiązki państw-stron zarówno na
poziomie krajowym, jak i międzynarodowym. Na poziomie krajowym
państwa-strony zobowiązują się do podjęcia do niezbędnych środków w celu
zagwarantowania ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego
znajdującego się na ich terytorium. Środki te obejmują identyfikację
niematerialnego dziedzictwa kulturowego istniejącego na jego terytorium,
przyjęcie odpowiednich polityk, promocję edukacji itd. Poza tym przy
podejmowaniu tych działań każde państwo musi dążyć do zapewnienia jak
najszerszego udziału społeczności, grup oraz jednostek, które tworzą,
utrzymują i przekazują takie dziedzictwo oraz angażują się aktywnie w
zarządzanie nim (zob. informacje na stronie Narodowego Instytutu Dziedzictwa).
Na poziomie międzynarodowym Konwencja UNESCO z 2003 r. wspiera
współpracę międzynarodową, która obejmuje wymianę informacji i
doświadczeń, wspólne inicjatywy oraz ustanowienie mechanizmu pomocy
innym państwom-stronom.
Jednym z podstawowych narzędzi, za
pomocą których UNESCO wypełnia swoje zadania wynikające z Konwencji z 2003 r.
jest prowadzenie trzech międzynarodowych list (rejestrów) dotyczących
niematerialnego dziedzictwa kulturowego. System list nie stanowi kluczowej
działalności UNESCO w tym zakresie, ale jest istotny jako czynnik wspomagający
zwrócenie uwagi na kwestie ochrony dziedzictwa niematerialnego. Wnioski o wpis
na listy mogą być składane przez jedno lub wiele państw, przy czym preferowane
są wpisy wielonarodowe. Pierwsza z list to Lista niematerialnego dziedzictwa
kulturowego wymagającego pilnej ochrony, na którą wpisywane są zagrożone elementy
tego dziedzictwa. Z kolei, Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa
kulturowego to rejestr prowadzony „w celu zwiększenia widoczności
niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz zwiększenia świadomości jego
znaczenia, a także promowania dialogu respektującego różnorodność kulturową” (art.
16 ust. 1 Konwencji UNESCO z 2003 r.). UNESCO prowadzi także rejestr najlepszych
praktyk obejmujący programy, projekty i przedsięwzięcia podejmowane w celu
ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, które wyróżniają się
skutecznością i innowacyjnością i najlepiej odzwierciedlają cele i zasady
Konwencji UNESCO z 2003 r.
Polską jest stroną omawianego traktatu od 2011 r. Pierwszy polski wpis dotyczący szopkarstwa krakowskiego miał miejsce w 2018 r., o czym pisaliśmy na blogu tu i tu. O wpis kultury bartniczej na listę UNESCO wnioskowały wspólnie Polska i Białoruś dwa lata temu. Faktycznie wszystko zaczęło się bowiem od współpracy bartników z obu krajów. Tradycyjne, starodawne rzemiosło, które zamarło po II wojnie światowej, zostało wskrzeszone i dziś przeżywa renesans, po obu stronach granicy. Wpis na Listę UNESCO tylko podkreślił ten ważny element wspólnej tradycji i dziedzictwa kulturowego.
"Kultura bartnicza obejmuje wiedzę, umiejętności, praktyki i
wierzenia, które związane są z chowem dzikich pszczół w żywych pniach
drzew (barciach) lub ściętych pniach drzew bartnych (ulach kłodowych).
Kultura bartnicza jest przekazywana z pokolenia na pokolenie w oparciu o
przekaz rodzinny i działalność bractw bartnych. Bartnicy zajmują się
pszczołami w sposób szczególny: starają stwarzać im warunki jak
najbardziej zbliżone do naturalnych, nie ingerując w ich cykl życia i
nie mając na celu intensyfikacji zbiorów miodu. Taka opieka nad rojem
jest odzwierciedleniem dążenia do harmonii między człowiekiem a naturą.
Bartnictwo, praktykowane od wieków, jest silnie związane z cyklem pór
roku" (zob. tu). Obecne
bartnictwo jest także świadectwem odpowiedzialnego korzystania z przyrody,
dbania o środowisko naturalne oraz kultywowania lokalnych tradycji (zob. tu).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz