Rada Praw Człowieka ONZ rozpatrzyła raport Specjalnego Sprawozdawcy ds. niezawisłości sędziów i prawników przygotowany na podstawie zeszłorocznej wizyty w Polsce

W bieżącym tygodniu uwaga części opinii publicznej, która jest zainteresowana reakcją międzynarodową na zmiany w polskim sądownictwie, skupiła się na wtorkowym wysłuchaniu w Radzie UE (w ramach art. 7 TUE) - zob. nasz post. Dzień wcześniej miało jednak miejsce jeszcze jedno ważne wydarzenie dotyczące kontrowersji związanych ze zmianami w polskim systemie sądowniczym.

Kilka miesięcy temu informowaliśmy o wizycie w Polsce Specjalnego Sprawozdawcy ONZ ds. niezawisłości sędziów i prawników - Diego García-Sayána. Już w swoich wstępnych konkluzjach, kończących zeszłoroczną (październik) wizytę, Specjalny sprawozdawca wskazał m.in., że: niezależność sądownictwa jest poważnie zagrożona. Kolejnym etapem procedury było przygotowanie szczegółowego raportu, a następnie przedstawienie go na forum Rady Praw Człowieka, co miało miejsce właśnie w poniedziałek, tj. 25 czerwca 2018 r.

 Raport został opublikowany w kwietniu br. Specjalny sprawozdawca w sposób skrupulatny i kompetentny zwraca uwagę na dobrze znane w Polsce wątpliwości (zarówno natury konstytucyjnej, jak i z punktu widzenia międzynarodowych standardów państwa prawa) dotyczące zmian w Trybunale Konstytucyjnym, sądach powszechnych, Krajowej Radzie Sądownictwa oraz Sądzie Najwyższym. Raport odnotowuje również werbalne ataki na sędziów ze strony przedstawicieli władzy wykonawczej. Obszerne rekomendacje są tożsame z postulatami popieranymi przez dużą (większą?) część środowiska prawniczego w Polsce (m.in. powrót do wyboru części sędziowskiej KRS przez samych sędziów; rezygnacja z ustawowego przerywania kadencji osób pełniących funkcje w organach konstytucyjnych – KRS, pierwsza prezes SN; rezygnacja z udziału ławników w postępowaniach dyscyplinarnych; wprowadzenie nowego systemu emerytalnego tylko dla sędziów, którzy rozpoczynają karierę po wejściu w życie zmian ustawowych; usunięcie dyskrecjonalnych kompetencji ministra sprawiedliwości w stosunku do kierownictwa sądów powszechnych). Ich streszczenie można odnaleźć w materiale przygotowanym przez Rzecznika Praw Obywatelskich.

Podczas swojego poniedziałkowego wystąpienia (materiał wideo, uwzględniający również dyskusję dostępny tutaj) Specjalny sprawozdawca odnotował i docenił ostatnie zmiany legislacyjne, które zdaniem strony rządowej są wynikiem kompromisu i dobrej woli. Stwierdził jednak, że mają one charakter raczej marginalny i de facto nie wpływają na aktualność większości z rekomendacji, jakie znalazły się w raporcie. Po przedstawieniu raportu odbyła się dyskusja. Niestety jednak została ona połączona z dyskusją na temat ogólnego raportu Specjalnego Sprawozdawcy poświęconego radom ds. sądownictwa oraz na temat raportu jednej z grup roboczych, poświęconemu zagadnieniom związanym z prawami człowieka w biznesie. 

W trakcie dyskusji z ramienia Polski głos zabrał Zbigniew Czech – Stały Przedstawiciel RP przy Burze ONZ w Genewie, a także Hanna Machińska – zastępczyni Rzecznika Praw Obywatelskich. Pierwszy mówca zarzucił Specjalnemu sprawozdawcy brak rzetelności i liczne przekłamania, w tym w szczególności brak uwzględnienia kontekstu, którym - jego zdaniem - jest wola większości wyborców („suwerena”) dla dokonania istotnych „reform” wymiaru sprawiedliwości. Pani dr Hanna Machińska podzieliła obawy i wątpliwości Specjalnego Sprawozdawcy. Pozostali uczestnicy dyskusji w zdecydowanej większości pomijali raport Specjalnego Sprawozdawcy dotyczący Polski i skupiali się na pozostałych dwóch raportach. Jedynie przedstawiciele kilku organizacji pozarządowych odnieśli się do raportu, w sposób jednoznaczny podzielając zaniepokojenie Specjalnego Sprawozdawcy. Dodatkowo:

- przedstawiciele International Commission of Jurist zauważyli, że w wyniku tzw. reform władza wykonawcza w Polsce przejęła pełną kontrolę nad sądownictwem,

- osoba zabierająca głos w imieniu Amnesty International wskazała, że niezależne badania tej organizacji potwierdzają ustalenia wynikające z raportu, a jedynym celem „reform” było przejęcie kontroli nad władzą sądowniczą,

- przedstawicielka International Bar Association wezwała do zaprzestania „prześladowań władzy sądowniczej” w Polsce.