Guest Post: Zagrożenia na drodze budowy instytucji „takiej jak NATO”

 

Zagrożenia na drodze budowy instytucji „takiej jak NATO”

Elementem zmiany w stosunkach międzynarodowych jest, relatywny, wzrost znaczenia regionu Indo-Pacific. Pośrednim dowodem zmiany jest tempo podjęcia i intensywność kontaktów z państwami regionu ze strony nowej administracji amerykańskiej. Zarówno w postaci „szczytu” prezydentów i premierów (w formule wirtualnej)[1] jak i wizyty (realne) sekretarzy spraw zagranicznych (A. Blinken) i obrony (L. Austin).

Nowym elementem w regionie jest dążenie państw do zmiany formuły współpracy od „piasty(USA) – szprychy(alianci)” do zinstytucjonalizowanej, wielostronnej. W ramach współpracy: Australia, Indie, Japonia i USA budowane są: - DSD (Democratic Security Diamond) i Quad 2.0 (Quadrilateral Security Dialogue). DSD jest instytucją współpracy polityczno-społeczną zaś Quad 2.0 polityczną-wojskową; ta „specjalizacja” jest umowna-niesformalizowana. Quad 2.0 stopniowo jest poszerzana w formule Quad+ o państwa regionu i zachodnich aliantów: Francję, Niemcy i Wielką Brytanię. Współpraca ma zapewnić by region był „free and open” lub – jak określa to nowa administracja amerykańska – „secure and prosperous[2]”.

Działania na rzecz rozwoju współpracy i asertywnej odpowiedzi na wyzwania ze strony Chin, a także Rosji napotykają na trudności. Mają one różny charakter i źródła; pochodzą one ze strony strategicznych rywali, ale i z „wnętrza” współpracy. Ich źródłem mogą być działania uczestników. Takie działania mogą być inspirowane przez Chiny lub Rosję a co najmniej spotykać się z przyjazna reakcją z ich strony.

Niewyobrażalne skutki średnio- i długoterminowe dla współpracy może mieć realizacja zakupu przez Indie od Rosji 5 zestawów systemu obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej „S-400 (Triumf)”[3]. Umowa została zawarta w listopadzie 2018 r. w trakcie wizyty w Delhi Prezydenta V. Putina; wizyta i umowa zostały natychmiast wykorzystane przez Rosję – Putin ogłosił ją w trakcie spotkania BRICS[4]. Pierwsza wpłata w wysokości 800 mln USD nastąpiła w 2019 r. a początek realizacji kontraktu ma nastąpić do końca 2021 r.[5]. W przypadku zakupu, a w praktyce uruchomienia systemu „S-400”, Indie zostaną objęte amerykańskimi sankcjami[6], tak jak miało to miejsce w reakcji na zakup systemu przez Turcję (członka NATO)[7]. Reakcję amerykańską (w postaci sankcji) dopełni natychmiastowe przerwanie współpracy wojskowej szczególnie wspólnych manewrów (z USA, członkami NATO i sojusznikami) ze względu na bezpośrednie zagrożenie rozpoznaniem („nauczeniem się) przez „S-400” systemów bojowych samolotów F-35 JSF (Joint Strike Fighter)[8]. Sekretarz Obrony USA Lloyd Austin publicznie uprzedził rząd indyjski o tym scenariuszu na konferencji prasowej (27 lutego 2021 r.) w trakcie oficjalnej wizyty w Indiach[9]. Sekretarz Austin – w odpowiedzi na pytanie dziennikarza – upublicznił treść rozmowy z Rajnathem Singhiem Ministrem Obrony Indii, równocześnie demonstrując pogłębioną współpracę administracji Prezydenta J. Bidena i izby wyższej legislatywy; zapowiedź sankcji zawarł bowiem senator Bob Menedez, przewodniczący senackiej Komisji spraw zagranicznych w upublicznionym liście do Sekretarza Obrony. Wypowiedź Austina i przebieg wizyty nie są przeszkodą we współpracy – a jedynie uprzedzają o zagrożeniu – od zawarcia umowy Indie pogłębiły i poszerzyły współpracę wojskową z USA (i Izraelem) również w zakresie zakupów uzbrojenia zaś sam zakup nie uruchomi reakcji USA (dopiero uruchomienie systemu). Indie mają możliwość rewizji polityki. Na rzecz rewizji przemawia współpraca z sojusznikami z zachodniej hemisfery oraz stosunki z Chinami. Kompromis jest możliwy m.in. w konsekwencji odsprzedania systemu państwu/om trzeciemu/m (albo USA). 

 Autor: prof. dr hab. Jerzy Menkes

---

[1] 12 marca 2021 uczestnicy Quad odbyli spotkanie „na szczycie” (jako takie zostało oficjalnie ogłoszone) z udziałem prezydentów USA: Joe Biden i Indii: Narendra Modi oraz premierów Australii: Scott Morrison i Japonii: Suga Yoshihide; szerzej Our four nations are committed to a free, open, secure and prosperous Indo-Pacific region.The Washington Post March 13, 2021 https://www.washingtonpost.com/opinions/2021/03/13/biden-modi-morrison-suga-quad-nations-indo-pacific/

Spotkanie na „szczycie” nadało regularny i formalny charakter instytucji Quad jako filaru współpracy pomiędzy uczestnikami; tak prof. Rory Medcalf, w tekście podpisanym jako Head National Security Colege (a więc stanowiącym półoficjalny wyraz stanowiska rządu Australii); R. Medcalf, The Quad has seen off the sceptics and it’s here to stay. Australian National University. News 16 March 2021 https://nsc.crawford.anu.edu.au/department-news/18586/quad-has-seen-sceptics-and-its-here-stay.

[2] Szerzej D. Grossman Biden Administration Could Benefit from Keeping an Indo-Pacific Focus. November 30, 2020 https://www.rand.org/blog/2020/11/biden-administration-could-benefit-from-keeping-an.html; S. Strangio, Is Biden Preparing to Tweak the Indo-Pacific Strategy? A shift in language may signal some changes to the Trump administration’s headline Asia policy. The Diplomat November 20, 2020 https://thediplomat.com/2020/11/is-biden-preparing-to-tweak-the-indo-pacific-strategy/

[3] Producentem system jest “Rostec” rozwijający konstrukcję “S-300” opracowana przez Ałmaz-Antiej.

[4] Szerzej B. Kuchay, India ‘makes advance payment’ for Russian S-400 missile system. AlJazeera 18 Nov 2019

  https://www.aljazeera.com/news/2019/11/18/india-makes-advance-payment-for-russian-s-400-missile-system (dostęp: 21.03.2021).

[5] Za kwotę 5,5 mld USD; szerzej S. Miglani, Exclusive: India's friction with U.S. rises over planned purchase of Russian S-400 defence systems. Reuters January, 15, 2021 https://www.reuters.com/article/us-india-usa-missiles-exclusive-idUSKBN29K2DO (dostęp: 21.03.2021).

[6] Reakcję amerykańską narzuca egzekutywie Section 231 CAATSA (Countering America's Adversaries Through Sanctions Act); istnieje możliwość nieuruchomienia sankcji w przypadku kiedy po zakupie system nie jest uruchomiony (jak miało to miejsce w przypadku zakupu przez Grecję starszego systemu „S-300”) albo wykorzystywany incydentalnie.

[7] Szerzej P. Iddon, Is India’s Russian S-400 Missile Deal Comparable To Turkey’s Troubled Procurement? Forbes Jan 27, 2021 https://www.forbes.com/sites/pauliddon/2021/01/27/how-analogous-is-indias-russian-s-400-missile-deal-with-turkeys-troubled-procurement/ (data dostępu: 21.03.2021).

[8] Indie nie uczestniczą w programie budowy tego samolotu tzn. w F-35 fighter jet programme.

[9] Szerzej L. Seligman, Austin hints India’s purchase of Russian missile system could trigger sanction. Politico 03/20/2021 https://www.politico.com/news/2021/03/20/lloyd-austin-india-sanctions-s400-missile-477304 (data dostępu: 21.03.2021)