Nieoficjalna wersja Traktatu o wypowiedzeniu wewnątrzunijnych BITów

Na początku listopada 2019 r. informowaliśmy o wypracowaniu porozumienia przez rządy 22 państw UE o wypowiedzeniu wewnątrz-unijnych traktatów inwestycyjnych. Traktat będzie dostosowywał unijny porządek prawny do sentencji wyroku Trybunału Sprawiedliwości ws. Achmea (zob. post z serii Pokłosie Achmea).

Uzgodniony tekst traktatu wprawdzie nadal nie został oficjalnie opublikowany. Dokument wyciekł jednak do sieci.

Traktat wypowiadający reguluje przede wszystkim dwie grupy zagadnień:

• pozbawienie mocy prawnej wewnątrzunijnych traktatów inwestycyjnych (BITów), w szczególności wpływ na okres korzystania przez inwestorów z ochrony traktatowej po złożeniu oświadczenia o wypowiedzeniu traktatu (sunset clauses),
• wpływ traktatu na tok i skutki zakończonych, trwających i nowych wewnątrzunijnych sporów arbitrażowych.

Wypowiedzenie BITów ma nastąpić jednocześnie dla wszystkich dokumentów wymienionych w załączniku do Traktatu wypowiadającego. Klauzule odraczające skutki prawne wypowiedzenia traktatu "nie wywierają skutku prawnego". Kwestia rewizji wypowiadancyh traktatów jest nader istotne zważywszy na typowy okres obowiązywania sunset clauses 10-20 lat.

Traktat wypowiadające również stanowi, że odnośne BITów i ich klauzul arbitrażowych "nie stosuje się" od momentu akcesji ostatniego z państwa członkowskich do UE, tj. od 1 stycznia 2007 r.

Do wejścia Traktatu wypowiadającego w życie wystarczy ratyfikacja przez jedynie dwa państwa (sic!). Państwa umawiające się wyraziły również zgodę na jego tymczasowe stosowanie.

Spory arbitrażowe. Pozornie prosto wyglądają dyspozycje odnoszące się do sporów zakończonych przed wydaniem wyroku Achmea (tj. 6 marca 2018) oraz nowych sporów tj. wszczętych po tej dacie. 

Moc rozstrzygnięć w tych pierwszych ma pozostać niewzruszona; zasada ta ma się również odnosić do spraw rozstrzygniętych co do meritum, a w których nie przeprowadzono jeszcze egzekucji wyroku.

Odnośnie do "nowych sporów", tj. wszczętych po wyroku Achmea, umawiające się strony postanowiły, że klauzule arbitrażowe wewnątrz-unijnych BITów "nie mogą stanowić podstawy ich rozstrzygnięcia". Taka regulacja w szczególności objęłaby kilkadziesiąt postępowań już wszczętych i wątpliwym wydaje się, aby trybunały arbitrażowe uwzględniły taką rewizję traktatów (de facto oznaczającą retroaktywne stosowanie klauzuli wypowiadającej).

Bardziej złożony reżim przewidziano dla "trwających sporów", tj. wszczętych ale nie rozstrzygniętych przed wyrokiem Achmea. Tutaj strony mają podjąć "dialog strukturalny" obejmujący próbę ugodową w drodze facylitacji. Abstrahując od kompetencji facylitatora, procedury jego wyznaczania w przypadku braku porozumienia między stronami, czy specyficznych regulacji ws. wszczynania postępowań krajowych, największą niewiadomą tej części traktatu pozostaje jego wpływ na prawo inwestycyjne i gotowość trybunałów arbitarżowych do uwzględnienia owych zmian. 

Traktat wypowiadający nie będzie się natomiast stosować do Traktatu Karty Energetycznej. Kwestia ta ma zostać uregulowana osobno.