Zgromadzenie Parlamentarne RE obejmuje Polskę nadzorem praworządności

Większością głosów 140:37:11 Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy przyjęło Rezolucję 2316 (2020) ws. działalności instytucji demokratycznych w Polsce (Doc. 15025). Mocą tego aktu wszczęto procedurę monitorowania stanu polskiej praworządności, uznając że ostatnie reformy "godzą w niezależność sądownictwa i zasadę praworządności". Podstawą Rezolucji był Raport ws. funkcjonowania instytucji demokratycznych w Polsce (sprawozdawcy Azadeh Rojhan Gustafsson ze Szwecji i Pieter Omtzigt z Holandii).

Zdaniem Parlamentarzystów polski system sądowniczy jest aktualnie podatny na naciski polityczne i kontrolę ze strony władzy wykonawczej, co "pozostaje w sprzeczności z podstawowymi zasadami demokratycznego państwa prawa" (par. 3-5).

Prezydent Duda został wezwany do niepodpisywania Ustawy zmieniającej przepisy ustaw o sądach powszechnych i Sądzie Najwyższym (Druk sejmowy 69) uchwalonej przez Sejm 23 stycznia 2020 (par. 9). Przeciwko przyjęciu tzw. ustawy kagańcowej uprzednio wypowiedziały się m.in. Komisja Europejska, Komisarz Praw Człowieka RE oraz Komisja Wenecka.

Jedną z konsekwencji wejścia w życie ustawy byłoby zakazanie sędziom krytyki zmian legislacyjnych systemu sprawiedliwości. Prace nad uchwałą zbiegły się z wnioskiem Komisji Europejskiej do Trybunału Sprawiedliwości UE o zastosowanie środka tymczasowego w postaci zawieszenia funkcjonowania Izby Dyscyplinarnej SN. To zaś stanowiło odpowiedź na zlekceważenie przez polskie władze (i samą Izbę) skutków prawnych wyroku TS UE z 19 listopada 2019 i wyroku SN z 5 gudnia 2019, które łącznie orzekły o braku niezależność Izby Dyscyplinarnej. Polskie władze wezwano wreszcie do poszanowania Uchwały składów połączonych SN z 23 stycznia 2020 ws. KRS (par. 8). Wejście w życie ustawy mogłoby naruszać prawo do rzetelnego procesu (art. 6 EKPCz) oraz prawo do swobody wypowiedzi (art. 10 EKPCz).

Polskę wezwano również do (par. 7):

• rozdzielenia funkcji Prokuratora Generalnego i Ministra sprawiedliwości,
• przywrócenia przedstawicieli władzy sądowniczej do bezpośrednich wyborów członków KRS,
• ograniczenia "nadmiernych i arbitralnych uprawnień" Ministra sprawiedliwości względem systemu sprawiedliwości i sądownictwa,
• pogłębionej refleksji nad aktualnym kształtem kasacji nadzwyczajnej oraz składem Izby Dyscyplinarnej SN,
• przeprowadzenia niezależnego dochodzenia ws. nagonki na sędziów i prokuratorów koordynowanej przez wysokich urzędników MS.

Zgromadzenie podkreśliło zarazem, że nie kwestionuje ani zarzutów rządzących dotyczących funkcjonowania naszego wymiaru sprawiedliwości, ani ich prawa do reformy. Musi to jednak nastąpić "zgodnie z normami i standardami europejskimi, w sposób wzmacniający niezależność sądownictwa i praworządność".

Wszystkie państwa Rady Europy zostały zaś wezwane do badania w odnośnych postępowaniach karnych (w tym w odniesieniu do Europejskiego Nakazu Aresztowania) i cywilnych, czy polski wymiar sprawiedliwości zapewni oskarżonym (pozwanym) prawo do rzetelnego procesu zgodnie z art. 6 EKPCz (par. 12).

Nt. wstrzymania wykonania ENA  przez sąd irlandzki wobec polskiego obywatela zob. nasze posty tu, tu, tu i tu.

Polska dołączyła tym samym do grona 10 państw objętych stałą kontrolą poszanowania zobowiązań wynikających z członkostwa w Radzie Europy. W grupie tej znajdują się również Albania, Armenia, Azerbejdżan, Bośnia i Hercegowina, Gruzja, Mołdawia, Rosja, Serbia, Turcja i Ukraina.