"Afrykańskie dziedzictwo nie może być więźniem europejskich muzeów" - Macron ogłasza nową politykę kulturalną wobec dawnych kolonii Francji w Afryce Zachodniej

Fot. Ludovic Marin/AFP/Getty Images; źródło: https://news.artnet.com

W dniu 28 listopada, podczas wizyty w Wagadugu (Burkina Faso), Prezydent Francji, Emmanuel Macron, obiecał, że restytucja afrykańskiego dziedzictwa kulturowego będzie jego celem w ciągu najbliższych pięciu lat. Zapowiedział, iż będzie dążył do ustalenia warunków, które należy spełnić, aby tymczasowo lub na stałe przywrócić dziedzictwo kulturowe Afryce: „Nie mogę pogodzić się z faktem, że istotna część dziedzictwa kulturowego z kilku krajów afrykańskich znajduje się we Francji. Istnieją historyczne wyjaśnienia tego, ale nie ma ważnych uzasadnień, które są trwałe i bezwarunkowe. Afrykańskie dziedzictwo nie może po prostu znajdować się w europejskich prywatnych kolekcjach i muzeach. Dziedzictwo afrykańskie należy eksponować nie tylko w Paryżu, ale także w Dakarze, w Lagos, w Cotonou. W ciągu najbliższych pięciu lat chcę spełnić warunki tymczasowej lub stałej restytucji afrykańskiego dziedzictwa w Afryce. To będzie jeden z moich priorytetów.” Ponadto, w swoim przemówieniu, wygłoszonym na Uniwersytecie w Wagadugu, wskazał na związki między Francją a Afryką oraz planach dotyczących promowania wymiany kulturalnej i mobilności utalentowanych ludzi między Europą i Afryką.

Oświadczenie Emmanuela Macrona stanowi odpowiedź na list otwarty przesłany w marcu 2017 r. do  ówczesnego Prezydenta Francji François Hollande'a przez przedstawicieli francuskich i benińskich organizacji pozarządowych domagających się zwrotu dóbr kultury wywiezionych z Afryki Zachodniej na początku XX w. (w okresie kolonialnym). Szacuje się, że około od 4500 do 6000 takich obiektów znajduje się obecnie w prywatnych i publicznych kolekcjach we Francji (w tym w zbiorach słynnego Musée du quai Branly w Paryżu). Formalne wnioski restytucyjne złożone w 2016 r. przez Republikę Beninu zostały formalnie odrzucone przez francuskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych, które stwierdziło, że żądane przedmioty należą zgodnie z prawem do państwa francuskiego. Chociaż Emmanuel Macron nie wyraził wyraźnego poparcia dla żądań Beninu, przemówienie w Wagadugu przywróciło nadzieję, że Francja ponownie rozważy możliwość zwrotu. Mimo zapewnień Prezydenta kwestia restytucji obiektów z kolekcji muzealnych do państw afrykańskich nie będzie łatwa ze względu na francuskie przepisy dotyczące niezbywalności własności publicznej, w tym niedopuszczalności de-akcesji obiektów ze zbiorów publicznych. W grę mogą wchodzić natomiast wieloletnie depozyty muzealne, tak jak miało to miejsce w 2010 r., kiedy to Francja przekazała Korei Południowej zbiór ok. 1200 zabytkowych dokumentów królewskich zrabowanych w 1866 r. przez wojska francuskie i przechowywanych w Paryżu. Oświadczenie Prezydenta Macrona niewątpliwie jednak wskazuje na rosną rolę i pozycję Francji w globalnych wysiłkach na rzecz ochrony dóbr kultury, o czym wspominaliśmy na blogu (tu i tu).

Więcej informacji tu, tu i tu.

Musée du quai Branly w Paryżu; 

źródło: https://en.parisinfo.com/what-to-see-in-paris/info/guides/the-musee-du-quai-branly

Królewska rzeźba z kości słoniowej (XVIII w.) z Beninu (dziś południowa Nigeria); fot. OLIVIER LABAN-MATTEI/AFP/Getty Images; 

źródło: https://news.artnet.com/art-world/benin-stolen-objects-repatriation-france-904217 

Prezydent Beninu, Patrice Talon i Prezydent Francji, François Hollande (grudzień 2016 r.); fot.  FRANCOIS GUILLOT/AFP/Getty Images;
źródło: https://news.artnet.com/art-world/benin-stolen-objects-repatriation-france-904217