Bezprecedensowa w NATO wymiana sankcji między Turcją a USA

Wczoraj prezydent Recep Tayyip Erdogan ogłosił, że kolejne tureckie sankcje obejmą elektronikę ze Stanów Zjednoczonych (wprost wymieniając iPhone'a). Jest to zarazem najświeższa odsłona sporu, o bezprecedensowej skali między dwoma państwami członkowskimi NATO, na tle m.in. amerykańskiej polityki bliskowschodniej, który dość niespodziewanie eskalował na początku miesiąca.

Do załamania relacji doszło na tle aresztowania w 2016 r. - po nieudanym zamachu stanu - ewangelickiego pastora Andrew Brunsona. Pastor, który prowadził działalność misyjną nad morzem egejskim od przeszło dwóch dekad, został oskarżony o szpiegostwo i terroryzm. Miał on koordynować organizację kolejnego, kurdyjskiego, zamachu stanu, za co łącznie grozi mu kara do 35 lat pozbawienia wolności. Administracja amerykańska, z ewangelickim wice-prezydentem Mike Pencem na czele, wielokrotnie określiła postępowanie mianem bezpodstawnego, a sam zatrzymany nie przyznaje się do stawianych mu zarzutów (WSJ, Talks Fail to Break Impasse on U.S. Pastor Held in Turkey). Po kolejnych, oficjalnych i nieoficjalnych, rozmowach, administracja amerykańska miała w ubiegłym miesiącu być przekonana, że wynegocjowano porozumienie w sprawie zwolnienia pastora. Ku jej zakończeniu, również ostatnia rozprawa zakończyła się jednak utrzymaniem aresztu.

USA ustanawiają nowe sankcje wymierzone w Rosję w związku ze sprawą Skripalów

Po lipcowym spotkaniu Donalda Trumpa z Władimirem Putinem wydawało się, że ocieplenie stosunków między USA a Rosją powstrzyma Stany Zjednoczone przed kolejnymi sankcjami wobec Rosji, a nawet złagodzi obecne. Szybko jednak okazało się, że Rosja nie może na to liczyć - 8 sierpnia Departament Stanu USA poinformował, że w związku z użyciem środka "nowiczok" w marcu tego roku wobec Siergieja Skripala i jego córki Julii (komunikat mówi o "próbie zabójstwa obywatela Wielkiej Brytanii") w dniu 6 sierpnia USA ustaliły na podstawie Chemical and Biological Weapons Control and Warfare Elimination Act, że "Rząd Federacji Rosyjskiej użył broni chemicznej lub biologicznej z pogwałceniem prawa międzynarodowego lub użył śmiertelnej broni chemicznej lub biologicznej przeciwko swoim własnym obywatelom"(the Government of the Russian Federation has used chemical or biological weapons in violation of international law or has used lethal chemical or biological weapons against its own nationals). Lista sankcji zostanie oficjalnie opublikowana 22 sierpnia.

10. rocznica konfliktu rosyjsko-gruzińskiego

Na początku sierpnia minęła 10. rocznica rozpoczęcia konfliktu rosyjsko-gruzińskiego. 

Była dwukrotna Prezydent Chile Michelle Bachelet nominowana na stanowisko Komisarza Praw Człowieka ONZ

Sekretarz Generalny ONZ nominował Michelle Bachelet, byłą dwukrotną Prezydent Chile, na stanowisko Wysokiego Komisarza Praw Człowieka ONZ. Nominacja spotkała się z szerokim poparciem i czeka teraz jedynie na zatwierdzenie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ.

Michelle Bachelet nie jest nowicjuszką w zakresie promowania poszanowania praw człowieka. Niewątpliwie przemawia za nią też jej osobiste doświadczenie - była ofiarą tortur junty wojskowej w Chile. W latach 2006-2010 stała na czele ONZ ds. Równości płci i wzmocnienia kobiet. Teraz zostanie następczynią Zeid Ra'ad al-Hussein, którego czteroletnia kadencja kończy się pod koniec sierpnia br.

Wysoki Komisarz Praw Człowieka jest głównym urzędem ONZ, podejmującym tematykę praw człowieka w całym systemie ONZ; w ramach biura Komisarza funkcjonują też wszystkie mechanizmy kontrolne ONZ powołane na podstawie poszczególnych umów z zakresu ochrony praw człowieka. Nową Komisarz czeka niewątpliwie wiele wyzwań.

Amnestia dla Simone Gbagbo - a co na to Międzynarodowy Trybunał Karny?

Parę dni temu prezydent Wybrzeża Kości Słoniowej Alassane Ouattara zdecydował o ogłoszeniu amnestii dla osób, które skazano za popełnienie przestępstw przeciwko państwu podczas wojny domowej w 2011 roku. Wśród amnestionowanych jest Simone Gbagbo -  żona byłego prezydenta tego państwa Laurenta Gbagbo, który przebywa  w Hadze oczekując na proces przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym. Prokurator MTK oskarża go o popełnienie zbrodni przeciwko ludzkości popełnionych pomiędzy 2010 i 2011 rokiem ( zobacz tu).  

Simone Gbagbo odsiadywała wyrok 20 lat pozbawienia wolności, ale już od dłuższego czasu pojawiały się informacje, że Ouattara zamierza ją ułaskawić bądź amnestionować (zobacz między innymi tu).

1 sierpnia wszedł w życie Protokół nr 16 do EKPCz

1 sierpnia 2016 r. wszedł w życie Protokół nr 16 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. (ostatnio na blogu pisaliśmy o nim tu). Umożliwia on najwyższym sądom i trybunałom państw, które go ratyfikowały, czyli Albanii, Armenii, Estonii, Finlandii, Gruzji, Litwy, San Marino, Słowenii i Ukrainy, na występowanie do Trybunału w Strasburgu o wydanie opinii co do interpretacji praw i wolności zawartych w Konwencji w konkretnych zawisłych przed nimi sprawach. 

Teraz nie pozostaje nam nic innego jak obserwować i czekać na pierwszy wniosek i pierwszą opinię. A będzie to na pewno procedura emocjonująca, ponieważ już teraz toczą się dyskusje na temat tego, czy opinie wydawane przez Trybunał będą miały szerszy wydźwięk niż tylko znaczenie w jednostkowych sprawach, w których będą się do niego zwracać sądy krajowe. Więcej informacji na temat Protokołu dostępnych jest tu.

Zapora Ilısu: polityka, prawo do wody i wielkie zagrożenie dla Hasankeyf, jednego z najstarszych miast świata

Źródło: https://www.balkaneu.com/hasankeyf-close-to-complete-destruction-why-does-turkey-insist

W ostatnich miesiącach nasilała się dyskusja na temat ukończenia wielkiego projektu hydrologicznego w tureckim Kurdystanie: zapory Ilısu. Budowa tamy na rzece Tygrys, w obszarze historycznej Mezopotamii, w niedalekiej odległości od granic Syrii oraz Iraku (zob. mapa poniżej), rozpoczęła się w 2006 r. i dziś cały projekt zmierza ku końcowi. Od początku inwestycja ta wzbudzała kontrowersje. Po pierwsze, wskazuje się, że stworzenie olbrzymiego sztucznego zbiornika wodnego (o powierzchni 300 km²) doprowadzi do istotnych zmian stosunków wodnych i klimatycznych na całym Bliskim Wschodzie, w szczególności ograniczy dostęp do wody w Syrii i Iraku. Może to spowodować wielkie susze, uzależniając państwa leżące poniżej zapory Ilısu od “dobrej woli” władz w Ankarze. W ten sposób Turcja wzmocni swoją pozycję na Bliskim Wschodzie, co może także skutkować poważnymi konfliktami z sąsiednim Iranem. Po drugie, powstanie wielkiego zbiornika wodnego w dolinie Tygrysu wiąże się z wysiedleniem ludności kurdyjskiej od wieków zamieszkującej te obszary. Nie ulega bowiem wątpliwości, że jednym z celów władz tureckich są represje wobec Kurdów oraz ich ambicji niepodległościowych wzmocnionych przez konflikty zbrojne w sąsiednich Syrii i Iraku. Może to na lata utrudnić proces pokojowy w regionie. Po trzecie, wody nowego zbiornika pochłoną zabytki starożytnego Hasankeyf, jednego z najstarszych miast świata. Ocenia się, że ślady pierwszego osadnictwa w tym miejscu - bezcenne neolityczne jaskinie - pochodzą sprzed ok. 6 tysięcy lat p.n.e. Hasankeyf co roku odwiedzają dwa miliony turystów. To miejsce to prawdziwy skarb oraz bardzo ważne źródło dochodów lokalnej społeczności. Dlatego trwa walka o wpisanie go na Listę Dziedzictwa Światowego UNESCO. Już w 2009 r., na skutek protestów archeologów oraz organizacji kurdyjskich z finansowania prac wycofali się zagraniczni inwestorzy. Bez zgody Turcji wpis na Listę nie będzie jednak możliwy. Czas goni. W lutym 2018 r. tama została ukończona, a na początku czerwca rozpoczęło się napełnianie zbiornika wodą. W połowie czerwca na żądanie Iraku wstrzymano jednak na krótko ten proces (zob. tu). W lipcu zaś zaniepokojenie możliwymi zmianami klimatycznymi w regionie, w szczególności burzami piaskowymi, wyraził Iran (zob. tu).

Źródło: http://www.hasankeyf.org/eng/projects.htm 

Amerykańskie sankcje przeciwko Iranowi wchodzą w życie

Stany Zjednoczone, tak jak sugerowały, podtrzymały dzisiejszy termin wejścia w życie sankcji gospodarczych przeciwko Iranowi (nasz post tutaj); odpowiednio dziś został przyjęty prezydencki Executive Order (E.O) of August 6, 2018, “Reimposing Certain Sanctions With Respect to Iran”, mocą którego dokonano kodyfikacji uprzednio obowiązujących EOs. Tak jak deklarowała uprzednio, Unia Europejska podtrzymuje żal spowodowany tą decyzję i próbę zastosowania tzw. blocking regulation (zob. nasz post). Iran, tak jak deklarował, nadal dowodzi, że sankcje nie będą miały większego wpływu (NYT, Renewed U.S. Sanctions Target Iran's Economy, Tehran Cool on Talks). Można by zatem rzec, że każdy dotrzymał słowa, amerykańskie sankcje ani europejska odpowiedź nie osiągną deklarowanego skutku, a sytuacja w skali makroekonomicznej nie ulegnie zmianie. Zarazem jest to kolejny przyczynek do niszczenia systemu multilateralnego. 

ICSID publikuje projekt rewizji Regulaminu i zasad arbitrażowych

W 2016 r. Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych (ICSID) rozpoczęło kilkuetapowe konsultacje w przedmiocie ewentualnej reformy Regulaminu arbitrażowego Centrum (o czym wspominaliśmy tutaj). 

Regulamin  uchwalono w 1967 r. i od tego czasu poddano go 4 seriom nowelizacji: w 1984 (m.in. możliwość zwracania się do sądów krajowych o zastosowanie środków tymczasowych), 1987 (wprowadzenie Instrumentu Dodatkowego), 2003 (kodyfikacja praktyki Sekretariatu) i 2006 roku. W tym ostatnim przypadku zainicjowano debatę nad kompleksową reformą Regulaminu (m.in. kwestie środków tymczasowych, zarzutów wstępnych, transparentności, mechanizmów odwoławczych itd.), co jedynie częściowo znalazło odzwierciedlenie w końcowym tekście nowelizacji (przede wszystkim wymogi przejrzystości wobec arbitrów, publiczne rozprawy, publikowanie wyroków, amicus curiae briefs. Aktualnie prowadzone prace wpisują się zatem w ten ostatni, szerszy kontekst.

Trybunał ICSID oddala powództwo ws. nacjonalizacji Laiki Bank

Jak wynika z informacji prasowej opublikowanej przez inwestora, trybunał arbitrażowy ICSID oddalił powództwo Marfin Investment Group Holdings SA, et al. przeciwko Cyprowi (ICSID Case No. ARB/13/27). Było to pierwsze postępowanie arbitrażowe wszczęte w 2013 r.  na podstawie BITu Cypr-Grecja z 1992 r., w związku z działaniami podjętymi przez tamtejszy rząd w związku z greckim kryzysem finansowym. 

W rezultacie  obniżenia ratingów greckich instrumentów dłużnych, a następnie restrukturyzacji długu publicznego, Bank of Cyprus oraz Laiki Bank (przeszło 50% udziałów w aktywach cypryjskiego systemu bankowego) poniosły bowiem straty w wysokości 4,1 mld euro tj. ok. 25% cypryjskiego PKB (Bank of Greece, On Emergency Liquidity Assistance (ELA): theory and evidence). Choćby fakt niemożności wykorzystania greckich obligacji jako zabezpieczenia wierzytelności poskutkował utratą dostępu do rynku międzybankowego przez Laiki.

Ponieważ ten ostatni nie został objęty prawem do korzystania z greckiego awaryjnego wsparcia płynnościowego dla greckich banków (emergency liquidity assistance, ELA), o ELA dla swoich greckich oddziałów musiał się zwrócić do cypryjskiego banku centralnego. Ostatecznie wartość ELA udzielone przez Cypr wyniosła ok. 9,6 mld euro tj. 2/3 tamtejszego PKB. W związku z odrzuceniem przez cypryjski parlament ustawy ws. haircutu (redukcji) depozytów, Rada Dyrektorów EBC zadecydowała o wycofaniu ELA i zażądała jego zwrotu. Celem uniknięcia finansowych konsekwencji niekontrolowanej upadłości, Laiki został de facto przejęty przez bank centralny, co stanowiło warunek korzystania przez Cypr z 10 mld Euro bailoutu.