Od kryzysu zdrowotnego przez kryzys gospodarczy do kryzysu zadłużenia

Aktualny kryzys zdrowia publicznego niewątpliwie wywoła poważny kryzys gospodarczy, oba zaś pociągną za sobą istotne zmiany prawne. Szczególna odpowiedzialność za nadzorowanie przyjmowanych obecnie środków nadzwyczajnych ciąży zaś na prawnikach. Z jednej strony niezbędna jest bieżąca kontrola proporcjonalności i niezbędności owych działań (nasz post tutaj). Z drugiej strony, niemniej istotne jest sygnalizowanie obszarów wymagających interwencji, zanim trwająca pandemia zmutuje w nowe kryzysy. Dość przypomnieć, że relatywnie krótki światowy kryzys finansowy z 2008 r. w Europie zdegenerował w kryzys zadłużenia publicznego, bezpośrednia walka z którym trwała do 2018 r. (CNN, European Debt Crisis Fast Facts) po czym pozostały miliardy euro zobowiązań finansowych (Debating Europe, Is the European debt crisis finally over?).

W tym kontekście warto odnotować pojawiające się ostrzeżenia przed ryzykiem wybuchu kolejnego kryzysu zadłużenia publicznego i serii upadłości państw. 

Naruszenia praw ludności tubylczej w Argentynie: ważne orzeczenie

Źródło: http://www.elorejiverde.com/toda-la-tierra-es-una-sola-alma/3877-llega-a-un-tribunal-internacional-el-emblematico-caso-lhaka-honhat

W ogłoszonym w czwartek (2 kwietnia 2020 r.) wyroku w sprawie Wspólnoty Rdzenne Stowarzyszenie Lhaka Honhat (Nasza Ziemia) przeciwko Argentynie, Inter-Amerykański Trybunał Praw Człowieka (Trybunał) uznał, iż Argentyna naruszyła szereg praw ludów tubylczych, chronionych na mocy Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka (AKPCz). Naruszenia te odnosiły się do prawa do własności wspólnotowej, tożsamości kulturowej, zdrowego środowiska, odpowiedniej żywności oraz prawa do wody. Trybunał nakazał podjęcie szczególnych środków zaradczych w celu przywrócenia tych praw, w tym działań na rzecz zapewnienia dostępu do wody i żywności, odbudowy zasobów leśnych oraz odbudowy kultury tubylczej.

Rządy prawa, demokracja i prawa człowieka a COVID-19

Pandemia Koronawirusa COVID-19, uznana przez Światową Organizację Zdrowia za stan zagrożenia zdrowia publicznego o znaczeniu międzynarodowym, stanowi wyzwanie dla dotkniętych nią społeczeństw. Niektóre rządy upatrują tu jednak okazję do nadzwyczajnego rozszerzania kompetencji. Podczas gdy rząd w Warszawie w pozakonstytucyjnym trybie wprowadził stan wyjątkowy i rewiduje ordynację wyborczą, na Węgrzech bezterminowo zawieszono prace parlamentu a władza będzie sprawowana przez rząd w drodze dekretowej (CNN, Hungarian parliament votes to let Viktor Orban rule by decree in wake of coronavirus pandemic). Owe autorytarne ambicje wzbudziły obawy 14 państw UE, które we wspólnej Deklaracji opowiedziały się przeciwko instrumentalizacji pandermii (Covid 19 : Etat de droit).

Singapur i Australia kończą negocjacje umowy w sprawie o gospodarki cyfrowej

Chociaż świat mówi dziś wyłącznie o walce z koronawirusem i coraz więcej jest głosów o odejściu od globalizacji, nie wszystkie globalne negocjacje zamarły. 23 marca Singapur i Australia ogłosiły zakończenie negocjacji umowy w sprawie o gospodarce cyfrowej. 

Świat zamarł i zamknął się. Transgraniczne świadczenie usług związane z przemieszczaniem się jest obecnie w zasadzie niemożliwe. Jednocześnie kontakty międzyludzkie przeniosły się do sieci. W związku z gwałtownym wzrostem zainteresowania pracą na odległość i ograniczeniami w przemieszczaniu się rośnie znaczenie świadczenia usług w sieci. Powstaje jednak pytanie o ramy prawne takiego transgranicznego świadczenia usług. Wydaje się, że wynegocjowana ostatnio umowa o gospodarce cyfrowej między Singapurem i Australią wychodzi naprzeciw oczekiwaniom nie tylko związanym z przemianami gospodarczymi w kierunku ucyfrowienia, ale także stanowi świetne przygotowanie do tego w jaki sposób może się zmienić gospodarka po pandemii.

SN Kanady: odpowiedzialność spółek za pogwałcenie prawa międzynarodowego zwyczajowego

Orzekając w sprawie Nevsun Resources Ltd v Araya, 2020 SCC 5 Sąd Najwyższy Kanady orzekł, że kanadyjska spółka może ponosić odpowiedzialność prawną z tytułu naruszenia praw człowieka na podstawie norm prawa międzynarodowego zwyczajowego. Stosunkiem głosów 5:4 sędziowie uznali, że prawo zwyczajowe mogło stanowić podstawę powództwa odszkodowawczego.

Omówienie wyroku tutaj.

Czy to faktycznie koniec klauzuli sumienia? Postanowienia ETPC w sprawach Steen i Grimmark p. Szwecji

W tle nadzwyczajnych okoliczności, które nas otaczają, trochę niezauważone przeszły dwa istotne postanowienia ETPC dotyczące możliwości powoływania się przez pracowników służby zdrowia na tzw. klauzulę sumienia. Tłem okoliczności spraw Steen p. Szwecji oraz Grimmark p. Szwecji był brak zawarcia umów o pracę jako położne z dwiema kobietami, które już w trakcie rozmów o pracę wyraźnie deklarowały, że nie będą uczestniczyły ze względu na wyznawaną religię w zabiegach aborcji. Brak nawiązania stosunków pracy był przedmiotem postępowania przed sądami krajowymi, jednak postępowania te nie zmieniły położenia zainteresowanych.

Przed ETPC skarżące twierdziły, że poprzez odmowę zatrudnienia ich jako położnych władze szwedzkie dokonały ingerencji w prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania oraz że ingerencje te nie były przewidziane przez prawo, nie realizowały żadnego uzasadnionego celu, były dyskrecjonalne oraz arbitralne. Obie skarżyły się także na naruszenia art. 10 Konwencji, ponieważ twierdziły, że brak zawarcia umów był konsekwencją ich aktywności w mediach. Ponadto powołały się na art. 14 statuujący zakaz dyskryminacji w korzystaniu z praw i wolności gwarantowanych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Skargi zostały przez Trybunał uznane jednogłośnie za niedopuszczalne, zasadniczo z powodu ich nieuzasadnionego charakteru. Clue rozważań Trybunał koncentrowało się wokół zarzutu dotyczącego naruszenia artykułu 9 Konwencji. ETPC uznał, że wyrażona przez skarżące odmowa asystowania przy zabiegach aborcji stanowi niewątpliwie manifestację wyznawanej religii, co jest działaniem chronionym na podstawie wskazanego artykułu. Równocześnie jednak ocenił, że ingerencja polegająca na odmowie zatrudnienia miała podstawę prawną, ponieważ zgodnie z prawem szwedzkim pracownik jest zobowiązany do wykonywania wszystkich obowiązków pracowniczych. Tu Trybunał wyraźnie zaakceptował konkluzje sądów krajowych, które stwierdziły, że asystowanie przy zabiegach aborcji jest integralną częścią obowiązków położnych. Legitymowanym celem uzasadniającym ingerencję była zaś ochrona zdrowia kobiet chcących przeprowadzić aborcję. Ingerencja spełniała także warunek konieczności i proporcjonalności, ponieważ na państwie szwedzkim, zapewniającym dostęp do aborcji, ciążył obowiązek takiego zorganizowania systemu opieki zdrowotnej, aby skuteczne realizowanie przez pracowników służby zdrowia swobody przekonań religijnych przy wykonywaniu obowiązków służbowych nie udaremniało skutecznego dostęp do zabiegu. Stąd też wymóg pracodawców, by położne były gotowe do wykonywania wszystkich potencjalnie ciążących na nich obowiązków, nie był nieproporcjonalny bądź nieuzasadniony. Decydując się z własnej woli na wykonywanie zawodu położnej, skarżące powinny wiedzieć, że będzie to obejmowało także asystowanie przy aborcjach.
Postanowienia w sprawach szwedzkich przez jednych zostały niezauważone, przez innych chyba jednak nadinterpretowane. Co wynika z postanowień? Przede wszystkim to, że w zakresie, w jakim państwo gwarantuje prawo do aborcji, musi to robić skutecznie. Dlatego też na odpowiedzialnym pracodawcy (!) spoczywa obowiązek takiego doboru pracowników, aby byli oni w stanie realizować wszystkie potencjalnie ciążące na nich obowiązki. Dotyczy to zarówno osób wykonujących zawód lekarza, jak i położnych, czy pielęgniarek. Tak długo jak pracodawcy - dyrektorzy szpitali, będą akceptowali, że część personelu takich zabiegów wykonywać nie będzie lub powszechne będą praktyki ogłaszania, że cała instytucja "korzysta z klauzuli sumienia", realizacja obowiązków pozytywnych państwa w zakresie aborcji nie będzie pełna.

Guest post: Europejski Trybunał Praw Człowieka – Federacja Rosyjska Cz. 4 Podsumowanie

Post stanowi zwieńczenie cyklu „Europejski Trybunał Praw Człowieka – Federacja Rosyjska”.

Przypomnijmy, że dotychczasowe części dotyczyły następujących zagadnień: wolności zgromadzeń, wykonania wyroku ETPCz w sprawie Anczugowa i Gładkowa oraz wolności sumienia i wolności wyznania. Są one dostępne: tu, tu, oraz tu.

****

Pytanie o aktualne miejsce EKPCz w systemie prawnym państwa rosyjskiego, a tym samym wyrażającym ją dorobku orzeczniczym ETPCz, należy poprzedzić kilkoma uwagami o charakterze retrospektywnym. Wejście w życie 5 maja 1998 r. EKPCz wobec Federacji Rosyjskiej poprzedziło szereg istotnych zmian o charakterze dostosowawczym. Abstrahując od kwestii politycznych związanych z członkostwem Rosji w Radzie Europy (daty złożenia dokumentów akcesyjnych oraz przystąpienia do organizacji odpowiednio: 7 maja 1992 r. oraz 28 lutego 1996 r.), w szczególności wojny w Czeczenii czy obecności rosyjskich sił zbrojnych w Naddniestrzu, rewolucyjne zmiany dotknęły rosyjski porządek prawnych okresu transformacji ustrojowej. Efektem blisko trzyletnich prac dwustronnych grup eksperckich były rekomendacje udzielone Rosji przez Zgromadzenie Parlamentarne RE. Obejmowały one m. in. konieczność dostosowania prawa karnego, w tym zniesienia wykonywania kary śmierci w warunkach pokoju, aktów prawnych określających ustrój adwokatury oraz organów ochrony prawnej (prokuratura, ombudsman), zmian w zakresie organizacji i nadzoru nad jednostkami penitencjarnymi, zwłaszcza ośrodkami detencji prowadzonymi przez Federalną Służbę Bezpieczeństwa, urzeczywistnienia konstytucyjnego prawa do swobody przemieszczania i wyboru miejsca zamieszkania, zwrotu majątku organizacjom religijnym czy przyjęcie dorobku konwencyjnego Rady Europy zawartego poza EKPCz (mniejszości narodowe, języki regionalne, samorząd terytorialny, ekstradycja, pomoc prawna w sprawach karnych, przeciwdziałanie praniu brudnych pieniędzy – zob. PACE, Opinion 193 (1996), Application by Russia for membership of the Council of Europe, tekst dostępny tu).

Zwycięstwo PGNiG w arbirtażu przeciwko Gazpromowi

Zarząd PGNiG poinformował dziś o korzystnym rozstrzygnięciu arbitrażu przeciwko PAO Gazprom i OOO Gazprom Export (łącznie: Gazprom) w przedmiocie obniżenia ceny kontraktowej gazu dostarczanego przez Gazprom na podstawie tzw. Kontraktu Jamalskiego z 1996 r. 

Trybunał Szotkholmskiej Izby Handlowej zrewidował kontraktową formułę cenową poprzez "istotne i bezpośrednie powiązanie z notowaniami rynkowymi gazu ziemnego na europejskim rynku energetycznym". Nowa, korzystniejsza cena wiąże strony od momenty wystąpienia przez PGNiG o renegocjację umowy w 2014 r. Oznacza to w szczególności uznanie nadwyżki płatności PGNiG na kwotę 1,5 mld USD.

W 2017 r. obie strony wystąpiły z wnioskami o dalszą renegocjację ceny kontraktowej. Wyrok SCC nie wpłynie na obniżenie taryfy cenowej dla końcowych odbiorców (RP, PGNiG wygrał z Gazpromem. Rosjanie zwrócą 1,5 mld dol.?).

Szósta rocznica aneksji Krymu przez Rosję

Podczas gdy cały świat koncentruje się na walce z pandemią, 16 marca niemal bez echa w mediach minęła szósta rocznica referendum przeprowadzonego na Krymie, w którym mieszkańcy półwyspu opowiedzieli się za włączeniem Krymu do Rosji. Następnego dnia Rosja uznała Republikę Krymu, a 18 marca władze Krymu i Rosji podpisały traktat o włączeniu półwyspu do Rosji. Mimo protestów społeczności międzynarodowej, która w znaczącej większości uznała aneksję Krymu przez Rosję za naruszenie prawa międzynarodowego oraz sankcji nałożonych na Rosję, w tym przez Unię Europejską i USA, Rosja nie ustąpiła w sprawie Krymu. Z okazji marcowej rocznicy wiele państw wydało oświadczenia, w których podtrzymały swoje stanowiska co do niezgodności działań Rosji z prawem międzynarodowym (zob. np. oświadczenie USA i Polski)

Macedonia Północna w NATO

Wczoraj Macedonia Północna została 30 członkiem Paktu Północno-Atlantyckiego. O skomplikowanych losach nazwy tego starego/nowego państwa - pisaliśmy dwa lata temu (zobacz posta tu), wtedy też odnotowaliśmy, że zakończenie sporu z Grecją otworzy Republice Północnej Macedonii drogę do członkostwa w NATO, i tak się stało, kiedy wczoraj w amerykańskim Departamencie Stanu złożyła dokumenty akcesyjne. Północna Macedonia już od 1995 roku była członkiem natowskiego partnerstwa dla pokoju, a także wspierała misje sojuszu w Afganistanie i Kosowie.

Zobacz informacje na stronie Sojuszu.