Źródło: http://whc.unesco.org/en/documents/137242
W dniu 3 kwietnia Centrum Światowego Dziedzictwa UNESCO opublikowało raport z eksperckiej misji przedstawicieli IUCN (Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody), przeprowadzonej w dniach 24 września – 2 października 2018 r. w Puszczy Białowieskiej. Misja została przeprowadzona zarówno w polskiej, jak i białoruskiej części Puszczy, wpisanej od 1979 r. na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Ocena działań władz polskich jest bardzo krytyczna. IUCN podkreśla, że mogą one zagrażać zachowaniu „wyjątkowej powszechnej wartości” tego miejsca. W konkluzjach stwierdzono, iż jeżeli w obszarach chronionych zostaną podjęte dalsze wycinki lub nasadzenia, to Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO (Komitet UNESCO) - organ decyzyjny Konwencji UNESCO z 1972 r. - powinien rozważyć umieszczenie Puszczy na Listę Dziedzictwa Światowego w Niebezpieczeństwie. Komitet UNESCO podejmie decyzję w tej sprawie podczas swojej 43. sesji, w Baku (30 czerwca - 10 lipca 2019 r.).
Choć sprawą Puszczy zajmowaliśmy się już na blogu wielokrotnie (m.in. tu podaliśmy podstawowe kalendarium), to warto przypomnieć, że w 2011 r. obszar 63.147,6 ha Puszczy (kod obszaru PLC200004) został objęty ochroną w ramach Natura 2000, tj. programu sieci obszarów objętych ochroną przyrody na terytorium UE. Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważane są za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Podstawą Natura 2000 są dwie unijne dyrektywy – ptasia z 2009 r. oraz siedliskowa (habitatowa) z 1992 r., nakładające na państwa członkowskie UE obowiązki w zakresie ochrony takich obszarów.
Z kolei, w 2014 r. podczas 38 sesji, Komitet UNESCO podjął decyzję o poszerzeniu chronionego transgranicznego obszaru Puszczy Białowieskiej pod nową nazwą "Bialowieza Forest". Po stronie polskiej obszar ten wynosi obecnie 59.577 ha. Dodatkowo ustanowiono strefę buforową wynoszącą 35,835 ha (zob. mapę). Zgodnie z treścią decyzji, Puszcza "ma wyjątkowo wysoką wartość przyrodniczą (...) i jest niezastąpionym obszarem ochrony różnorodności biologicznej, ze względu na jego wielkość, status ochrony i zasadniczo niezakłóconą naturę".
W dniu 25 marca 2016 r. Minister Środowiska zatwierdził aneks do Planu Urządzenia Lasu dla Nadleśnictwa Białowieża na lata 2012-2021 (DLP-I.611.16.2016), zwiększający ponad trzykrotnie limity wycinki, przede wszystkim w celu usunięcia martwych drzew (świerków) zaatakowanych przez pasożyta (kornik drukarz). Szeroko zakrojona wycinka się rozpoczęła.
15 czerwca 2016 r. Komisja Europejska podjęła decyzję o wszczęciu formalnej procedury o naruszenie prawa UE przeciwko Polsce w sprawie wycinki Puszczy Białowieskiej. Pod koniec 2017 r. prace w Puszczy zostały wstrzymane, zaś sama sprawa została zakończona wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 17 kwietnia 2018 r. (wyrok w sprawie C-441/17 Komisja v. Polska). Trybunał, podzielając opinię rzecznika generalnego Yves'a Bota (zob. nasze komentarze tu i tu), odrzucił stanowisko Polski i uwzględnił w całości zarzuty Komisji. Co więcej Trybunał zarzucił polskim władzom, że w swojej argumentacji mijają się z prawdą twierdząc, że wycinka dotyczyła tylko świerków zaatakowanych przez kornika drukarza podczas gdy w rzeczywistości decyzja ministra pozwalała po pierwsze na usuwanie martwych świerków niezaatakowanych przez kornika, a po drugie na usuwanie drzew innych gatunków. Ministerstwo Środowiska już zapowiedziało, że dostosuje się do wyroku.
Osobny aspekt tej sprawy to postępowanie przed Komitetem UNESCO. 10 lipca 2016 r. Komitet UNESCO wydał decyzję (40 COM 7B.92) w sprawie Puszczy Białowieskiej. Zagrożenia uznano za poważne ale nie na tyle, aby wpisać Puszczę na Listę Dziedzictwa Światowego w Niebezpieczeństwie, tj. włączyć do wykazu obiektów znajdujących się na Liście UNESCO, które są zagrożone m.in. "poważnym i ściśle określonym niebezpieczeństwem" (art. 11 ust. 4 Konwencji UNESCO z 1972 r.). Komitet UNESCO zobowiązał jednak rząd Polski do stosowania się do zaleceń ekspertów IUCN. Wskazano przy tym, iż rozległa wycinka przemysłowa może być uznana za zagrożenie dla chronionego obszaru, zgodnie treścią par. 180 Operational Guidelines z 2015 r., tj. przepisów wykonawczych do Konwencji z 1972 r. Podczas swojej 41. sesji, która miała miejsce w Krakowie, Komitet UNESCO wydał decyzję (41 COM 7B.1), domagając się od Polski natychmiastowego przerwania wycinki lasu i wyjaśnienia raportów osób trzecich dotyczących gatunków pozyskiwanego drewna innych niż te zaatakowane przez kornika drukarza, i których pozyskiwanie nie może być uzasadnione wycinkami o charakterze sanitarnym. Do Polski i Białorusi miałaby być skierowana misja ekspercka IUCN (organizacja opiniująca przyrodnicze wpisy na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO). Jeśli zalecenia te nie zostaną przez Polskę zrealizowane, to w 2019 r., podczas 43. sesji, Komitet UNESCO może uznać, że doszło do przypadku potwierdzenia stwierdzonego lub potencjalnego niebezpieczeństwa dla wyjątkowej wartości powszechnej, i zdecydować o wpisie Puszczy Białowieskiej na Listę Światowego Dziedzictwa w Niebezpieczeństwie.
Jak pisaliśmy misja ekspertów IUCN, na zlecenie UNESCO, odbyła się jesienią 2018 r. Opublikowany w tym tygodniu raport, doceniając działania i wysiłki Białorusi na rzecz ochrony Puszczy, przedstawia negatywne wnioski wobec Polski. Zwrócono w nim uwagę, że tylko wstrzymanie wycinki w ubiegłym roku sprawiło, że nie została ona zarekomendowana do umieszczenia na Listę Światowego Dziedzictwa w Niebezpieczeństwie. Eksperci wskazali na niedopuszczalną modernizację drogi Narewkowskiej biegnącej przez Puszczę (poszerzenie i wyasfaltowanie drogi przebiegającej przez najcenniejsze obszary leśne skutkujące znacznym zwiększeniem ruchu kołowego).
Źródło: https://puszcza.pracownia.org.pl/aktualnosci/213-jak-nie-pila-to-asfaltem
W raporcie zalecono wstrzymanie jakichkolwiek prac leśnych w strefach, w których nie było to dopuszczone; wstrzymanie prac nad planami urządzania lasu, które miałyby umożliwić kontynuowanie wycinki; wstrzymania wywożenia martwych drzew na obszarze całej Puszczy; wstrzymania cięć sanitarnych na obszarze całej Puszczy; wstrzymania nasadzeń oraz przygotowania gleby pod nasadzenia na terenie całej Puszczy. Ponadto wezwano do przestrzegania, aby cięcia służące bezpieczeństwu mogły mieć miejsce dopiero po wykonaniu oceny ryzyka i tylko w odległości 50 metrów od dróg. Eksperci żądają również stworzenia zintegrowanego planu zarządzania obszarami chronionymi oraz wykonania całościowego planu oceniającego ryzyko pożarowe. W raporcie zwrócono uwagę, że dyskusja nad zmianą stref ochronnych w Puszczy może się odbyć, ale powinna służyć rozszerzeniu tych stref i prace leśne nie mogą być tam prowadzone. Jeśli Polska nie zastosuje się do ustaleń dotyczących ochrony i zarządzania Puszczą przewidzianymi w dokumentach nominacyjnych w 2014 r. (poszerzenie wpisu), IUCN rekomenduje Komitetowi UNESCO umieszczenie Puszczy na Liście Dziedzictwa Światowego w Niebezpieczeństwie.
Wpis taki nie wymaga zgody państwa-strony Konwencji UNESCO z 1972 r., na którego terytorium znajduje się obiekt zagrożony. Ma on na celu zwrócenie uwagi społeczności międzynarodowej na warunki zagrażające wartościom obiektów, które właśnie z uwagi na te wartości zostały uznane za Światowe Dziedzictwo Ludzkości. Umieszczenie obiektu na tej liście pozwala Komitetowi na natychmiastowe uruchomienie środków z Funduszu Światowego Dziedzictwa na akcję ratunkową. Wpis wiąże się również z opracowaniem przez Komitet we współpracy z państwem-stroną, na którego terytorium znajduje się obiekt zagrożony, programu naprawczego i monitorującego stan obiektu. Obiekty z tej listy znajdują się przede wszystkim w terytoriach objętych konfliktami zbrojnymi (np. Syria, Irak), doświadczanych kataklizmami naturalnymi lub problemami finansowymi i strukturalnymi. Co do zasady, państwa-strony Konwencji UNESCO z 1972 r. unikają wpisu na Listę dziedzictwa światowego w niebezpieczeństwie, traktując taki wpis i dyskusję nad nim jako istotne uszczuplenie ich międzynarodowego prestiżu. Ewentualną konsekwencją działań państw, które doprowadziły do utraty przez dany obiekt jego uniwersalnej wartości jest skreślenie takiego miejsca z Listy Dziedzictwa Światowego. Takie sytuacje, choć zdarzają się jednak bardzo rzadko.
Z publikacją omawianego raportu zbiegła się akcja informacyjna Lasów Państwowych. Informują one obecnie, że "ryzyko utraty zdrowia i życia w Puszczy Białowieskiej wzrosło o 955 proc." Organizacje ekologiczne wskazują, że ten domniemany wzrost ryzyka może uzasadniać zwiększoną ingerencję w chronione obszary leśne (zob. tu).
Tekst reportu dostępny jest tu.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz