Profesor Thomas Buergenthal – wspomnienie

 Guest post

 

29 maja 2023 r. w Miami na Florydzie zmarł profesor Thomas Buergenthal, wybitny prawnik amerykański, urodzony na Słowacji w 1934 r. Ze strony ojca miał pochodzenie niemiecko-żydowskie, a ze strony matki polsko-żydowskie. Należał do pokolenia, które doświadczyło hekatomby II wojny światowej. Jako dziecko przebywał w żydowskim getcie w Kielcach, następnie w obozach koncentracyjnych Auschwitz, skąd w ramach marszu śmierci trafił do Sachsenhausen. Swoje przeżycia opisał w przetłumaczonej na wiele języków bardzo poruszającej książce „Dziecko szczęścia”. Po wojnie, po kilkuletnim pobycie w Niemczech rodzina osiadła w Stanach Zjednoczonych. Tam studiował na kilku uniwersytetach, w tym prawo na uniwersytecie w Nowym Yorku oraz Harvardzie. Otrzymał wiele doktoratów honorowych, m.in. uniwersytetów w Heidelbergu i Brukseli. Wykładał na uniwersytecie George’a Washingtona w Waszyngtonie. Był autorem wielu znakomitych rozpraw prawniczych.

W tym krótkim wspomnieniu nie będę wyliczał wszystkich funkcji, które Profesor pełnił, a było ich wiele. Doświadczenia dramatów ludzkich z okresu Holocaustu niewątpliwie wpłynęły na jego decyzję specjalizowania się w problematyce praw człowieka. Należał bez wątpienia do najwybitniejszych prawników w tej dziedzinie, będąc nie tylko uczonym, ale także sędzią. Był m.in. prezesem Międzyamerykańskiego Trybunału Praw Człowieka, sędzią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze.  Pod koniec lat dziewięćdziesiątych ub. stulecia został członkiem Komitetu Praw Człowieka ONZ i wówczas miałem zaszczyt i szczęście poznać Go osobiście.  Dla nas, członków Komitetu, w tym wielu znanych prawników, był ogromnym autorytetem. Bardzo często jego głos decydował o tym jaką opinię przyjmie Komitet. O rzetelności z jaką podchodził do roli członka Komitetu świadczy oświadczenie jakie złożył w związku z rozpatrywaniem przez Komitet sprawy Faurisson p. Francji, w której skarżący został ukarany za szerzenie tzw. kłamstwa oświęcimskiego, czyli negowania zbrodni ludobójstwa. Thomas Buergenthal, który zasiadał wówczas w Komitecie stwierdził: „Jako były więzień obozów koncentracyjnych w Auschwitz i Sachsenhausen, którego ojciec, dziadkowie ze strony matki i wielu innych członków rodziny zostało zabitych w nazistowskim Holocauście nie mam możliwości innej niż wycofanie się z rozpatrywania niniejszej sprawy”. Innymi słowy uznał, że osobiste doświadczenia uniemożliwiają mu możliwość bezstronnego podejścia do rozpatrywania skargi.

Profesor był zarazem człowiekiem niezwykle skromnym i uczynnym. Znał świetnie wiele języków. Na ogół rozmawiał ze mną po polsku. Miał życzliwy stosunek do naszego kraju. Miał tu wielu znajomych i przyjaciół. Dla środowiska prawników, specjalizujących się w problematyce międzynarodowej ochrony praw człowieka jego śmierć jest wielką stratą. Zarazem jego dorobek i postawa życiowa pozostaną dla nas ważnym drogowskazem moralnym.

 

 

Roman Wieruszewski

Guest Post: Proces brzeski bis

 

Proces brzeski bis

W dniu 25 maja 2023 r. Sąd Najwyższy wydał historyczne rozstrzygnięcie w sprawie o sygn. akt II KK 453/22. Tą sygnaturą została oznaczona kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich wniesiona w sprawie 10 oskarżonych i skazanych w tzw. procesie brzeskim w 1932 r. Wincenty Witos, Kazimierz Bagiński, Herman Lieberman, Norbert Barlicki, Władysław Kiernik, Mieczysław Mastek, Stanisław Dubois, Adam Pragier, Adam Ciołkosz i Józef Putek, skazani zostali na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie za popełnienie przestępstwa z art. 97 § 1 Kodeksu karnego z 1932 r. Proces rozpoczął się dnia 26 października 1931 r., odbyło się ponad 50 rozpraw, a wyrok zapadł dnia 13 stycznia 1932 r. z Wyrok ten został utrzymany w mocy przez Sąd Apelacyjny w Warszawie.

Sąd Najwyższy uznał, że nie tylko kasacja odnosząca się do tak odległych historycznie wydarzeń jest dopuszczalna, ale że wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie jest prawomocnym wyrokiem sądu odwoławczego kończącym postępowanie w rozumieniu obecnego art. 519 k.p.k. (co przekonująco uzasadnił zasiadający w składzie SSN Paweł Wiliński), ale przede wszystkim, że oskarżeni nie wypełnili swoim zachowaniem znamion wskazanych przepisów ustawy karnej z 1932 r., zostali oni bowiem uznani za winnych tego, że w celu popełnienia przestępstwa w postaci „usiłowania przemocą  usunięcia Sejmu, Senatu, Zgromadzenia Narodowego, Rząd, Ministra lub Sądy, albo zagarnąć ich władzę” (art. 95 k.k. z 1932 r.) oraz „czynienia przygotowań do tego przestępstwa” (art. 96 k.k. z 1932 r.), weszli w porozumienie z „innemi osobami” (art. 97 k.k. z 1932 r.). Sędzia sprawozdawca w sprawie SSN Eugeniusz Wildowicz, uzasadniając wydany wyrok podkreślił, że Sąd Apelacyjny w Warszawie dokonał rażąco nierzetelnej kontroli odwoławczej wyroku sądu I instancji nie dostrzegając tego, że brak było materiału dowodowego, który mógłby zarówno wskazywać na planowanie użycia przemocy, czy nawet jej użycie, przez przywódców Centrolewu, jak i na wypełnienie samego znamienia „zmierzania do usunięcia konstytucyjnych organów Państwa”. Żaden dowód przedstawiony przez oskarżenie na wypełnienie tych znamion przez oskarżonych nie wskazywał. Sędzia sprawozdawca wskazał również, że sądy obu instancji oparły się na zasadzie odpowiedzialności zbiorowej, zakładając wręcz, że przynależność do określonej partii politycznej „na zasadzie ryzyka” może prowadzić do poniesienia odpowiedzialności za wszystkie działania przez członków tej partii podjęte. Jednocześnie, sądy nie wskazały, jakie konkretnie dowody świadczyły o winie tych konkretnych przywódców Centrolewu, skoro – chociaż było to stowarzyszenie 6 partii politycznych – oskarżeni w procesie brzeskim zostali przywódcy tylko 3 z nich: PPS, PSL-Piast i PSL-Wyzwolenie. Wszystko to, wraz z faktem, że oskarżeni byli cywilami, a osadzeni zostali w więzieniu wojskowym, w Twierdzy Brzeskiej, wskazywało na wyłącznie polityczne motywy wydanego rozstrzygnięcia, na jasne (i udowodnione) polityczne zamówienie premiera ówczesnego rządu.

SN orzekał na podstawie akt odtworzonych w procedurze opierającej się przepisach kodeksu postępowania karnego, ponieważ akta procesu brzeskiego spłonęły w czasie Powstania Warszawskiego. Prokurator w swojej mowie sprzeciwił się uniewinnieniu oskarżonych, wskazując m.in., że o braku zainteresowania w wydaniu wyroku, a więc niemożności sięgania tak daleko wstecz przez wymiar sprawiedliwości, świadczy „brak tłumów”, które miałyby się zebrać przed budynkiem Sądu Najwyższego, a które zbierały się przed budynkami sądów orzekających w procesie brzeskim. Uzasadniając rozstrzygnięcie – w jego ostatniej części – Przewodniczący składu sądzącego SSN Michał Laskowski, Prezes Izby Karnej, podkreślił, że Sąd Najwyższy nie jest sądem prawa rozumianego w sposób formalny i techniczny. Jest sądem, który ma wymierzać sprawiedliwość. Wyrok wydany w procesach brzeskich był w sposób tak rażący wyrokiem niesprawiedliwym, że nie mógł istnieć w obrocie prawnym. Stwierdził, że niniejszy wyrok ma się stać także ostrzeżeniem, że prawo nie może być używane do celów bieżącej walki politycznej i że sądy nie mogą być traktowane w sposób instrumentalny jako narzędzie poszerzania zakresu władzy wykonawczej. Znamienne jest, co podkreślił Przewodnicy składu, że wszyscy członkowie składów orzekających w tej sprawie natychmiast awansowali do sądów wyższych instancji – oprócz jednego sędziego, który głosował za uniewinnieniem.

Autor: dr hab. Hanna Kuczyńska, Prof. INP PAN

Jubileuszowa XV Konferencja Naukowa Międzynarodowego Prawa Humanitarnego pt. „Nowe technologie na współczesnym polu walki”

Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte w Gdyni ma przyjemność zaprosić Państwa na Jubileuszową XV Konferencję Naukową Międzynarodowego Prawa Humanitarnego pt. „Nowe technologie na współczesnym polu walki”. To wspólne przedsięwzięcie Wydziału Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni oraz Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego odbędzie się 30 maja 2023 roku w Bibliotece Głównej AMW.

 

Celem corocznych konferencji MPH jest prezentacja i dyskusja na temat wyników badań naukowych dotyczących współczesnych konfliktów zbrojnych w świetle wymagań prawa międzynarodowego oraz wymiana poglądów między prawnikami i wojskowymi, praktykami i teoretykami, zajmującymi się problematyką międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych.

Tegoroczna jubileuszowa edycja zostanie poświęcona zagadnieniom związanym z wpływem rozwoju technologicznego na współczesne i przyszłe oblicze teatru działań zbrojnych oraz ich analizy w świetle wymagań płynących z norm międzynarodowego prawa publicznego. Poruszone zostaną problemy związane ze zjawiskami automatyzacji i robotyzacji współczesnego pola walki, w tym zagadnienie legalności zautomatyzowanych systemów uzbrojenia i nowoczesnych środków bojowych, kontrowersje związane z rozwojem i potencjalnym użyciem uzbrojonych robotów oraz postępującym zjawiskiem komercjalizacji konfliktów zbrojnych a także kwestia odpowiedzialności za skutki działań i zaniechań na zautomatyzowanym teatrze działań.

 

Konferencja została objęta patronatem honorowym Polskiego Czerwonego Krzyża i Prezydenta Miasta Gdynia oraz patronatem medialnym „Polski Zbrojnej”.

Więcej informacji na stronie AMW

Rejestracja uczestników za pośrednictwem formularza internetowego: https://tiny.pl/wpckq

  

Ogłoszenia 12.05.2023 r.

1. Call for papers: PhD/Early Career Researcher Workshop "Global Corporations and International Law" (Heidelberg, lipiec 2023 r.)

W dniach 13-14 lipca br. w Heidelbergu odbędą się warsztaty dla doktorantów i młodych naukowców dotyczące problematyki "Global Corporations and International Law".

Więcej informacji na temat tego wydarzenia można znaleźć tutaj.

Zgłoszenia należy przesyłać do 2 czerwca br.

2. Call for submissions: Journal of International Criminal Justice

Redakcja Journal of International Criminal Justice zaprasza do wzięcia udziału w sympozjum dotyczącym sprawy Dominica Ongwena przed MTK.

Teksty należy przesyłać do 1 października br. Wydanie Journal of International Criminal Justice poświęcone sympozjum ukaże się w 2024 r.

Więcej informacji można znaleźć tutaj.

Ogłoszenia 5.05.2023 r.

1. Call for papers: Conference on New Technologies in International Law (Praga, listopad 2023 r.)

W dniach 23-24 listopada w Pradze odbędzie się międzynarodowa konferencja pt. "New Technologies in International Law".

Organizatorzy są zwłaszcza zainteresowani następującymi tematami wystąpień:

• Cybercrime and Changes in the Landscape of International Criminal Law

• Impact of New Technologies on Human Rights

• New technologies and International Judicial Cooperation

• Humanitarian Law and New Technologies

• Outer Space Treaty: New Challenges

Planowana jest publikacja pokonferencyjna.

Zgłoszenia (abstrakt 250-500 słów wraz z CV) należy przesyłać do 1 sierpnia br.

Więcej informacji można znaleźć tutaj.

2. Call for applications: Seasonal School "Climate change and human rights - New Developments in Law, Litigation and Beyond" (Piza, lipiec 2023 r.)

W dniach 3-7 lipca br. w Pizie odbędzie się Seasonal School "Climate change and human rights - New Developments in Law, Litigation and Beyond".

Zaproszenie do udziału w zajęciach jest skierowane do studentów i doktorantów.

Opłata za udział w szkole, w zależności od sytuacji materialnej kandydatów, wynosi od 200 euro do 1000 euro i pokrywa m.in. koszty udziału w zajęciach i zakwaterowania. Trzech najlepszych uczestników zajęć może ubiegać się o stypendium w wysokości 450 euro.

Zgłoszenia należy przesyłać do 5 czerwca br.

Więcej informacji można znaleźć tutaj.

3. Call for papers: Military Law and the Law of War Review / Revue de Droit Militaire et de Droit de la Guerre

Redakcja Military Law and the Law of War Review / Revue de Droit Militaire et de Droit de la Guerre zaprasza do przesyłania zgłoszeń do kolejnego numeru czasopisma (vol. 61-2), który ukaże się w 2023 r.

Teksty należy przesyłać do 15 maja br.

Więcej informacji można znaleźć tutaj.