Raport "La France, le Rwanda et le génocide des Tutsi (1990-1994)"

Zacznijmy od przypomnienia jak doszło do ludobójstwa w Rwandzie. W okresie kolonialnym, Niemcy, a potem Belgia, głosiły ideę, że zamieszkujące Rwandę dwie główne grupy ludności, Tutsi i Hutu znacznie różnią się od siebie. Państwem rządziła wówczas elita Tutsi, a ludność Hutu była wykorzystywana do najcięższych prac. Doprowadziło to do rewolty Hutu i przekazania przez Belgię władzy Hutu w 1959 r.; ok. 300 tys. Tutsi musiało szukać schronienia poza Rwandą. Kiedy w 1961 r. Rwanda stała się niepodległym państwem, Hutu byli główną siłą polityczną.

1 października 1990 r. Rwandyjski Front Patriotyczny (RFP), uformowany przez uchodźców Tutsi w Ugandzie zaatakował Rwandę, rozpoczynając wojnę domową. Jej wybuch pozwolił Hutu przedstawić w oczach społeczeństwa wszystkich Tutsi, niezależnie od tego czy mieli jakieś związki z RFP czy nie, jako zdrajców i wrogów Rwandy. Tutsi pokazywani byli jako obcy, a nie grupa pochodząca z Rwandy, podrzędna w stosunku do Hutu. Po trzech latach wojny, w sierpniu 1993 r., przedstawiciele Rwandyjskiego Frontu Patriotycznego oraz prezydent Rwandy Juvénal Habyarimana podpisali tzw. porozumienia z Aruszy (Arusha Peace Accords), które przewidywały zawieszenie broni, podział władzy, włączenie uchodźców Tutsi do rwandyjskiego społeczeństwa oraz demokratyzację Rwandy.

Szybko jednak okazało się, że spokój w Rwandzie był pozorny i wystarczyła jedna iskra, aby doprowadzić do tragedii. 6 kwietnia 1994 r. został zestrzelony samolot, którym lecieli prezydent Rwandy Habyarimana oraz prezydent Burundi Cyprien Ntaryamira. Obaj prezydenci, pochodzący z plemienia Hutu, zginęli na miejscu. O zamach oskarżono Tutsi, chodź do dzisiaj nie ma jednoznacznych dowodów na to, kto jest odpowiedzialny za zestrzelenie samolotu. Z pewnością jednak to wydarzenie było bezpośrednią przyczyną ludobójstwa, które datuje się, że miało miejsce od 7 kwietnia do 15 lipca 1994 r. W wyniku popełnionych zbrodni zginęło ok. 800 tysięcy Tutsi i wielu Hutu o umiarkowanych poglądach.

Guest post: Czy NATO i UE są „wspólnotą bezpieczeństwa”?

 

W ostatni piątek (27 marca br.) naczelni dowódcy sił zbrojnych Australii, Danii, Grecji, Holandii, Japonii, Kanady, Korei Pd., Niemiec, Wielkiej Brytanii, Włoch i USA wystosowali „Wspólne oświadczenie[1]” poniższej treści:

„Jako Szefowie Obrony potępiamy użycie śmiercionośnej siły przeciwko nieuzbrojonym ludziom przez Siły Zbrojne Związku Myanmar i związane z nimi służby bezpieczeństwa.  Profesjonalne wojsko przestrzega międzynarodowych standardów postępowania i jest odpowiedzialne za ochronę - a nie krzywdzenie - ludzi, którym służy.  Wzywamy Siły Zbrojne Myanmaru do zaprzestania przemocy i pracy nad przywróceniem szacunku i wiarygodności wśród mieszkańców Myanmaru, które utraciły w wyniku swoich działań”.

Zamachem stanu i krwawymi represjami przeciwko Birmańczykom kieruje głównodowodzący generał Min Aung Hlang[2].

Pod „Oświadczeniem” podpisali się naczelni dowódcy, tylko, niektórych państw członkowskich Sojuszu Północnoatlantyckiego, UE oraz strategicznych sojuszników z regionu Indo-Pacific. Wcześniej z podobnymi oświadczeniami wystąpili najwyżsi dowódcy Indonezji i Singapuru.

Brak podpisów pod Oświadczeniem naczelnych dowódców sił zbrojnych pozostałych państw-członków Sojuszu i UE wskazuje albo na nieprzyjęcie zaproszenia do podpisania, czyli niepodzielanie przez nich oceny czynów – wartości leżących u podstaw Traktatu waszyngtońskiego albo na niezaproszenie (nieznanej) grupy państw do współpracy. Każda, z tych, możliwość dowodzi osłabienia wewnętrznej spójności Sojuszu i UE.

 

 Prof. dr hab. Jerzy Menkes

---

[1] https://www.defense.gov/Newsroom/Releases/Release/Article/2552778/joint-statement-of-chiefs-of-defense-condemning-military-sponsored-violence-in/

[2] https://www.defense.gov/Explore/News/Article/Article/2552774/international-chiefs-of-defense-condemn-use-of-lethal-force-in-burma/

Przegląd brytyjskich polityk stosowania sankcji

W ostatnich dniach Wielka Brytania opublikowała istotne dokumenty wyznaczające kierunki polityki zagranicznej, w tym w zakresie stososowania sankcji.

Po pierwsze, w niec pompatycznym stylu w Integrated Review of security, defence, development and foreign policy zapowiedziano stosowania sankcji dla ochrony praw człowieka (we will act as a force for good in standing up for human rights around the world) oraz dla ochrony bezpieczeństwa narodowego.

Na potrzeby wzmacniania demokracji i praworządności Wlk. Brytania zapowiada przyjęcie specjalnego reżimu sankcji do walki z korupcją.

Po drugie, Departament handlu opublikował wytyczne dot. Eksportu technologii wojskowych i podwójnego zastosowania. Z perspektywy polskiej (unijnej) warto zwrócić na ten dokument uwagę m.in. w kontekście potencjalnego stosowania sankcji ekstraterytorialnych.

Turcja wypowiada Konwencję stambulską

W dniu 20 marca br. opublikowany został Dekret Prezydenta Turcji o wypowiedzeniu Konwencji stambulskiej. Turcja była pierwszym krajem, który w 2012 r. Konwencję ratyfikował - na podstawie jednomyślnej decyzji Parlamentu. Dziś stroną Konwencji są już 34 państwa Rady Europy.  

W reakcji na decyzję władz tureckich wspólne oświadczenie opublikowali Sekretarz Generalna Rady Europy Marija Pejčinović Burić, Minister Spraw Zagranicznych RFN - Heiko Maas, pełniący funkcję Przewodniczącego Komitetu Ministrów RE oraz Przewodniczący Zgromadzenia Parlamentarnego RE Rik Daems. 

W oświadczeniu wskazano na cele, które przyświecały przygotowaniu Konwencji (czyli zapobieganie przemocy wobec kobiet, ochrona ofiar i ściganie sprawców przemocy) oraz wskazano na fakt, że wypowiedzenie Konwencji pozbawia kobiety w Turcji możliwości skorzystania z dobrze funkcjonujących mechanizmów zapobiegających przemocy. Sygnatariusze wezwali władze tureckie do nie osłabiania systemu ochrony praw kobiet wprowadzonego Konwencją stambulską.      

Zgodnie z art. 80 Konwencji wypowiedzenie staje się skuteczne pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia otrzymania notyfikacji przez Sekretarza Generalnego.

Sekretariat RE formalnie przyjął notyfikację wypowiedzenia z dniem 22 marca.

Guest post: Czy można jednocześnie mieć ciastko i je zjeść? Wyrok angielskiego High Court w Helice Leasing S.A.S v PT Garuda Indonesia

Przy tworzeniu i negocjowaniu umów międzynarodowych stałym problemem jest wybór metody rozwiązywania sporów: jurysdykcja sądów powszechnych czy arbitraż? Każde rozwiązanie ma swoje zalety i wady. A może by tak połączyć oba systemy i dać Klientowi możliwość wyboru między sądem powszechnym a arbitrażem dopiero w momencie, gdy spór już powstanie? Jak takie rozwiązanie zadziałałoby w praktyce?

No cóż – raczej słabo. Przykładem może być niedawny (z 20 stycznia 2021 r.) wyrok angielskiego High Court w sprawie Helice Leasing S.A.S v PT Garuda Indonesia (Persero) TBK, [2021] EWHC 99 (Comm).

Pokłosie Achmea: opinia Rzecznika Generalnego Szpunara ws. wewnątrz-unijnego arbitrażu TKE

3 marca b.r. Rzecznik Generalny TS UE Maciej Szpunar wydał opinię w sprawie Energoalians (Komstroy) p. Mołdawii. Zdaniem Rzecznika prowadzenie wewnątrz-unijnych sporów arbitrażowych na podstawie Traktatu Karty Energetycznej (TKE) jest sprzeczne z prawem unijnym. Jest to kolejny przyczynek do dyskusji na temat skutków wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 2018 r. w sprawie Achmea.

Peter Tomka rezygnuje z funkcji arbitra w sporze inwestycyjnym

Pod koniec 2020 r. pisaliśmy o kontrowersjach dotyczących dorabiania przez sędziów Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości poprzez akceptowanie nominacji na arbitrów w trybunałach inwestycyjnych. Krytyka takich praktyk nie jest nowa, przewijała się wcześniej również w PPM, jednak jak dotąd jej jedynym publicznie znanym rezultatem było przyjęcie przez MTS wewnętrznych regulacji zakazujących double hatting.

Tym razem presja opinii publicznej okazała się skuteczna. Peter Tomka - nominowany przez Chiny w sporze arbitrażowym z Macro Trading - podał się do dymisji. 

22 marca b.r. ukonstytuował się trybunał w nowym składzie: Rolf Knieper nominowany przez państwo pozwane obok Miriam Sapiro (inwestor) i Gabriella Kaufmann-Kohler (przewodnicząca składu).

UE, Wlk. Brytania i Kanada koordynują sankcje przeciwko Chinom. Zdecydowna reakcja Chin

Unia Europejska (Press release), Wielka Brytania (press release) oraz Kanada (press release) jednocześnie zakomunikowały decyzję o nałożeniu na Chiny sankcji w związku z poważnymi naruszeniami praw człowieka wobec Ujgurów i innych mniejszości w regionie Xinjiang. Już wcześniej o ustanowieniu sankcji zadecydowały Stany Zjednoczone. 

Sankcje w postaci zamrożenia aktywów i ograniczeń podróżnych przyjęto wobec wysokich funkcjonariuszy administracji i aparatu bezpieczeństwa, których uznano za odpowiedzialnych za pogwałcenia praw człowieka. Wszyscy mają być powiązani z tamtejszym obozem internowania.

Guest Post: Zagrożenia na drodze budowy instytucji „takiej jak NATO”

 

Zagrożenia na drodze budowy instytucji „takiej jak NATO”

Elementem zmiany w stosunkach międzynarodowych jest, relatywny, wzrost znaczenia regionu Indo-Pacific. Pośrednim dowodem zmiany jest tempo podjęcia i intensywność kontaktów z państwami regionu ze strony nowej administracji amerykańskiej. Zarówno w postaci „szczytu” prezydentów i premierów (w formule wirtualnej)[1] jak i wizyty (realne) sekretarzy spraw zagranicznych (A. Blinken) i obrony (L. Austin).

Nowym elementem w regionie jest dążenie państw do zmiany formuły współpracy od „piasty(USA) – szprychy(alianci)” do zinstytucjonalizowanej, wielostronnej. W ramach współpracy: Australia, Indie, Japonia i USA budowane są: - DSD (Democratic Security Diamond) i Quad 2.0 (Quadrilateral Security Dialogue). DSD jest instytucją współpracy polityczno-społeczną zaś Quad 2.0 polityczną-wojskową; ta „specjalizacja” jest umowna-niesformalizowana. Quad 2.0 stopniowo jest poszerzana w formule Quad+ o państwa regionu i zachodnich aliantów: Francję, Niemcy i Wielką Brytanię. Współpraca ma zapewnić by region był „free and open” lub – jak określa to nowa administracja amerykańska – „secure and prosperous[2]”.

Działania na rzecz rozwoju współpracy i asertywnej odpowiedzi na wyzwania ze strony Chin, a także Rosji napotykają na trudności. Mają one różny charakter i źródła; pochodzą one ze strony strategicznych rywali, ale i z „wnętrza” współpracy. Ich źródłem mogą być działania uczestników. Takie działania mogą być inspirowane przez Chiny lub Rosję a co najmniej spotykać się z przyjazna reakcją z ich strony.

Niewyobrażalne skutki średnio- i długoterminowe dla współpracy może mieć realizacja zakupu przez Indie od Rosji 5 zestawów systemu obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej „S-400 (Triumf)”[3]. Umowa została zawarta w listopadzie 2018 r. w trakcie wizyty w Delhi Prezydenta V. Putina; wizyta i umowa zostały natychmiast wykorzystane przez Rosję – Putin ogłosił ją w trakcie spotkania BRICS[4]. Pierwsza wpłata w wysokości 800 mln USD nastąpiła w 2019 r. a początek realizacji kontraktu ma nastąpić do końca 2021 r.[5]. W przypadku zakupu, a w praktyce uruchomienia systemu „S-400”, Indie zostaną objęte amerykańskimi sankcjami[6], tak jak miało to miejsce w reakcji na zakup systemu przez Turcję (członka NATO)[7]. Reakcję amerykańską (w postaci sankcji) dopełni natychmiastowe przerwanie współpracy wojskowej szczególnie wspólnych manewrów (z USA, członkami NATO i sojusznikami) ze względu na bezpośrednie zagrożenie rozpoznaniem („nauczeniem się) przez „S-400” systemów bojowych samolotów F-35 JSF (Joint Strike Fighter)[8]. Sekretarz Obrony USA Lloyd Austin publicznie uprzedził rząd indyjski o tym scenariuszu na konferencji prasowej (27 lutego 2021 r.) w trakcie oficjalnej wizyty w Indiach[9]. Sekretarz Austin – w odpowiedzi na pytanie dziennikarza – upublicznił treść rozmowy z Rajnathem Singhiem Ministrem Obrony Indii, równocześnie demonstrując pogłębioną współpracę administracji Prezydenta J. Bidena i izby wyższej legislatywy; zapowiedź sankcji zawarł bowiem senator Bob Menedez, przewodniczący senackiej Komisji spraw zagranicznych w upublicznionym liście do Sekretarza Obrony. Wypowiedź Austina i przebieg wizyty nie są przeszkodą we współpracy – a jedynie uprzedzają o zagrożeniu – od zawarcia umowy Indie pogłębiły i poszerzyły współpracę wojskową z USA (i Izraelem) również w zakresie zakupów uzbrojenia zaś sam zakup nie uruchomi reakcji USA (dopiero uruchomienie systemu). Indie mają możliwość rewizji polityki. Na rzecz rewizji przemawia współpraca z sojusznikami z zachodniej hemisfery oraz stosunki z Chinami. Kompromis jest możliwy m.in. w konsekwencji odsprzedania systemu państwu/om trzeciemu/m (albo USA). 

 Autor: prof. dr hab. Jerzy Menkes

---

[1] 12 marca 2021 uczestnicy Quad odbyli spotkanie „na szczycie” (jako takie zostało oficjalnie ogłoszone) z udziałem prezydentów USA: Joe Biden i Indii: Narendra Modi oraz premierów Australii: Scott Morrison i Japonii: Suga Yoshihide; szerzej Our four nations are committed to a free, open, secure and prosperous Indo-Pacific region.The Washington Post March 13, 2021 https://www.washingtonpost.com/opinions/2021/03/13/biden-modi-morrison-suga-quad-nations-indo-pacific/

Spotkanie na „szczycie” nadało regularny i formalny charakter instytucji Quad jako filaru współpracy pomiędzy uczestnikami; tak prof. Rory Medcalf, w tekście podpisanym jako Head National Security Colege (a więc stanowiącym półoficjalny wyraz stanowiska rządu Australii); R. Medcalf, The Quad has seen off the sceptics and it’s here to stay. Australian National University. News 16 March 2021 https://nsc.crawford.anu.edu.au/department-news/18586/quad-has-seen-sceptics-and-its-here-stay.

[2] Szerzej D. Grossman Biden Administration Could Benefit from Keeping an Indo-Pacific Focus. November 30, 2020 https://www.rand.org/blog/2020/11/biden-administration-could-benefit-from-keeping-an.html; S. Strangio, Is Biden Preparing to Tweak the Indo-Pacific Strategy? A shift in language may signal some changes to the Trump administration’s headline Asia policy. The Diplomat November 20, 2020 https://thediplomat.com/2020/11/is-biden-preparing-to-tweak-the-indo-pacific-strategy/

[3] Producentem system jest “Rostec” rozwijający konstrukcję “S-300” opracowana przez Ałmaz-Antiej.

[4] Szerzej B. Kuchay, India ‘makes advance payment’ for Russian S-400 missile system. AlJazeera 18 Nov 2019

  https://www.aljazeera.com/news/2019/11/18/india-makes-advance-payment-for-russian-s-400-missile-system (dostęp: 21.03.2021).

[5] Za kwotę 5,5 mld USD; szerzej S. Miglani, Exclusive: India's friction with U.S. rises over planned purchase of Russian S-400 defence systems. Reuters January, 15, 2021 https://www.reuters.com/article/us-india-usa-missiles-exclusive-idUSKBN29K2DO (dostęp: 21.03.2021).

[6] Reakcję amerykańską narzuca egzekutywie Section 231 CAATSA (Countering America's Adversaries Through Sanctions Act); istnieje możliwość nieuruchomienia sankcji w przypadku kiedy po zakupie system nie jest uruchomiony (jak miało to miejsce w przypadku zakupu przez Grecję starszego systemu „S-300”) albo wykorzystywany incydentalnie.

[7] Szerzej P. Iddon, Is India’s Russian S-400 Missile Deal Comparable To Turkey’s Troubled Procurement? Forbes Jan 27, 2021 https://www.forbes.com/sites/pauliddon/2021/01/27/how-analogous-is-indias-russian-s-400-missile-deal-with-turkeys-troubled-procurement/ (data dostępu: 21.03.2021).

[8] Indie nie uczestniczą w programie budowy tego samolotu tzn. w F-35 fighter jet programme.

[9] Szerzej L. Seligman, Austin hints India’s purchase of Russian missile system could trigger sanction. Politico 03/20/2021 https://www.politico.com/news/2021/03/20/lloyd-austin-india-sanctions-s400-missile-477304 (data dostępu: 21.03.2021)

Guest Post: Znacząca ludzka kontrola nad śmiercionośną siłą i bałagan w ONZ

Rozmowy na temat autonomicznych systemów śmiercionośnej broni (ang. lethal autonomous weapon systems LAWS) na forum Konwencji CCW trwają od 2014 roku i wszystko wskazuje na to, że będą się dalej skupiały na pojęciu znaczącej ludzkiej kontroli (ang. meaningful human control, MHC) jako kluczowym, z punktu widzenia prawa i etyki, elemencie w dyskusji o legalności takich systemów uzbrojenia i odpowiednim reżimie odpowiedzialności.

Swoje stanowisko w tym zakresie jasno określił Parlament Europejski, który w rezolucji z 20 stycznia 2021 roku w sprawie sztucznej inteligencji, wezwał do wprowadzenia wiążącego prawnie zakazu używania LAWS. Należy pozytywnie ocenić szerokie odniesienie się tej instytucji UE do prawa międzynarodowego i prawa ochrony praw człowieka. Zdaniem Parlamentu, kluczową kwestią jest to by LAWS były stosowane tylko w ostateczności, a warunkiem ich legalności było zachowanie ścisłej kontroli człowieka. MHC powinna umożliwiać człowiekowi przejęcie sterowania LAWS w dowolnym momencie, „ponieważ istotna interwencja i nadzór człowieka mają zasadnicze znaczenie w procesie podejmowania decyzji, których skutkiem są ofiary śmiertelne, a ludzie powinni zawsze ponosić odpowiedzialność za decyzje o życiu i śmierci”. Z kolei systemy całkowicie pozbawione MHC, są bezwzględnie nielegalne i nie mogą być używane w żadnych okolicznościach. W tym zakresie Parlament poparł stanowisko Campaign to Stop Killer Robots i ponad 30 państw.

W kontekście (pozornego) konsensusu międzynarodowego co do konieczności zachowania ludzkiej kontroli nad atakami skutkującymi śmiercią ludzi, jako zaskakujące jawi się niewiążące stanowisko US National Security Commission on Artificial Intelligence przedstawione w raporcie z marca 2021 roku, zgodnie z którym Stany Zjednoczone powinny zachować MHC wyłącznie nad użyciem śmiercionośnej siły stosowanej przy pomocy broni nuklearnej (w pozostałym zakresie wystarczy rygorystycznie przeprowadzony przegląd broni z art. 36 PDI, s. 10 raportu). Co więcej, zdaniem NSCAI Stany Zjednoczone nie tylko nie powinny dążyć do przyjęcia prawnie wiążącego zakazu używania LAWS, ale w interesie ich narodowego bezpieczeństwa jest dalszy rozwój LAWS (s. 592 raportu).

Wobec powyższego warto dalej obserwować dyskusje na temat MHC, gdyż konieczność wykonywania znaczącej ludzkiej kontroli można uznać za normę in statu nascendi…

 

Na marginesie autorka chciała podzielić się dość przykrą refleksją, która może być przydatna dla innych opierających swoje badania na oficjalnych dokumentach. O ile do sierpnia 2020 roku, na stronie www ONZ w Genewie można było prześledzić 99,9% dokumentacji (stanowisk, raportów, wystąpień i prezentacji) z wszystkich spotkań poświęconych LAWS w latach 2014-2019 o tyle, wraz z modernizacją strony ONZ, totalnie zignorowano konieczność zabezpieczenia dostępności tych dokumentów. Efekt jest taki, że aktualnie stare zapisane linki do konkretnych dokumentów będących bezpośrednim źródłem poznania, odsyłają nas do www.ungeneva.org. Wytrwali badacze przecież się nie poddają i starają się odnaleźć w nowej wyszukiwarce dokumentów, ta jednak obejmuje jedynie szczątkowe ilości dokumentów ze spotkań z 2019 i 2020. Na stronach brak jest również jasnej informacji o tym, czy te bazy będą kiedykolwiek uzupełnione (miejmy nadzieję….). Wtedy to na ratunek przychodzą nam badacze z harwardzkiego programu PILAC oraz przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego z Reaching Critical Will, którzy zgromadzili, opisali i uporządkowali znaczną część dokumentów, zawierających stanowiska państw i niektórych podmiotów prawa międzynarodowego w odniesieniu do LAWS. Jednak nie znajdziemy tam wszystkich dokumentów, które widniały w starym portalu ONZ (np. brak jakichkolwiek stanowisk Stolicy Apostolskiej, która formułowała śmiałe tezy dot. Klauzuli Martensa). Można oczywiście zasadnie odpowiedzieć, że przezorny zawsze ubezpieczony i należało zapisywać każdy z dokumentów będących przedmiotem zainteresowania – na pewno, w teorii tak, jednak w praktyce chyba wiemy jak to wygląda (szczególnie gdy widzi się świetnie opracowany serwis szacownej ONZ). Z całej tej historii jest jednak pozytywna konkluzja: dzięki HLS PILAC dowiedziałam się o możliwości zapisywania dokumentów w linkach, które mają być niezniszczalne, nienaruszalne i nieśmiertelne – tak by za 20 lat odnaleźć ten sam dokument – wszystkim zainteresowanym publikowaniem online i w formie e-booków polecam zatem zapoznanie się z koncepcją perma.cc (to nie jest reklama, konta dla naukowców są darmowe). 

Autor: dr Kaja Kowalczewska

Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła rezolucję dotyczącą dostępu do szczepionek przeciwko koronawirusowi

26 lutego br. Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła jednomyślnie rezolucję 2565 dotyczącą dostępu do szczepionek przeciwko koronawirusowi. Tekst rezolucji został zaproponowany przez Wielką Brytanię i poparty przez 112 państw. 

Jest to druga rezolucja Rady odnosząca się do pandemii – poprzednia (2532) została uchwalona 1 lipca 2020 r. Rada wezwała w niej do „powszechnego i natychmiastowego wstrzymania działań wojennych we wszystkich sytuacjach” (par. 1).

Gratulacje dla sędziego Piotra Hofmańskiego - nowego prezesa MTK!

Na stronie Międzynarodowego Trybunału Karnego właśnie pojawiła się informacja dotycząca wyboru nowego prezydium MTK. Nowym prezesem został Piotr Hofmański (któremu serdecznie gratulujemy!!!). Jego kadencja potrwa 3 lata. Pierwszą wiceprezeską została sędzia Luz del Carmen Ibáñez Carranza zaś drugim wiceprezesem sędzia Antoine Kesia-Mbe Mindua.  

Nowy prezes powiedział: "I am deeply honoured to serve as the new President of the ICC together with the two Vice-Presidents. I am particularly pleased to do so as the first ICC President coming from the Eastern European group of states. The Court is currently facing many challenges and the best way to meet those challenges is to refocus on doing all that we can do to deliver justice. I intend to continue the efforts undertaken by the judiciary to increase the efficiency of its work and to harmonise practices. The judges of the Court, acting together, should seize the opportunity to strengthen the Court in performing its important mandate under the Rome Statute, as a court of law"  (ze strony MTK).

Prezydium nie tylko koordynuje pracę trybunału, izb  i jest odpowiedzialne za prawidłowe administrowanie trybunałem, ale przede wszystkim pełni rolę przywódczą dla całego Trybunału. Funkcja prezesa jest bardzo prestiżowa i "widoczna", prezes jest niejako odzwierciedleniem strategii i polityk Trybunału. 

Malawi przystępuje do Konwencji nowojorskiej

Malawi zostanie 167. państwem-stroną Konwencji nowojorskiej o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych (UNIS Press Release). Konwencja wejdzie w życie ze skutkiem dla tego państwa z dniem 2 czerwca b.r.

Jest to trzecie z rzędu państwo afrykańskie przystępujące do Konwencji po Etiopii (2020) i Sierra Leone (2021).

Zwycięstwo Maduro nad Guaidó przed trybunałem ICSID. Społeczność międzynarodowa podzielona ws. sankcji wobec Wenezueli

W styczniu 2019 r. pisaliśmy o prawnomiędzynarodowych aspektach rozruchów w Wenezueli. Jednym z zasygnalizowanych wówczas wątków była kwestia przedwczesnego uznania Juana Guaidó za szefa rządu. Sytuacja prawna Wenezueli  pozostaje skomplikowana, a społeczność międzynarodowa jest coraz bardziej podzielona co do strategii ochrony tamtejszej ludności. 

Źródło: Daily Mail

Doraźnie sytuację prawną usiłował uporządkować trybunał arbitrażowy ICSID orzekający w sporze Mobil Cerro Negro (ICSID Case No. ARB/07/27), co zapowiadaliśmy w grudniu 2019 r. 1 marca trybunał oddalił wnioski Enrique Sáncheza Falcóna, pełnomocnicka Juana Guaidó, o dopuszczenie do udziału w postępowaniu w miejsce pełnomocnika prezydenta Nicolasa Maduro (Reinaldo Enrique Muñoz Pedroza) albo, alternatywnie, o zawieszenie postępowania.

Chiny rozbudowują instrumentarium sankcji

Li Zhanshu, Przewodniczący Stałego Komitetu Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych

Chiński parlament poinformował o wszczęciu prac legislacyjnych nad zestawem instrumentów reakcji na zagraniczne sankcje i ich stosowanie przez państwa trzecie poza własną jurysdykcją. Nowy pakiet środków ma również umożliwić reagowanie na "zagraniczne wyzwania" i zapobieganie zagrożeniom (Global Times, China vows to make legislative push to deter unjustified sanctions, expanding legal toolkit as more vigorous protection measures). Rozwiązania mają docelowo stworzyć systemowy mechanizm stosowania środków odwetowych na każdy przejaw "nadużyć" sankcji przez podmioty trzecie. Środki takie mają w szczególności służyć przeciwdziałaniu "hegemonicznym praktykom" USA.

Sankcje USA wobec Rosji w reakcji na zastosowanie broni chemicznej

Departament Stanu USA uznał, że rząd Rosji ponosi odpowiedzialność za atak przeprowadzony na byłego agenta rosyjskich służb Siergieja Skripala i jego córkę Julię w Salisburgy (UK) w marcu 2018 roku. Do ataku zastosowano środek chemiczny Novichok. Tym samym Rosję uznano winną pogwałcenia Konwencji o zakazie broni chemicznej CWC (DoS, U.S. Sanctions and Other Measures Imposed on Russia in Response to Russia’s Use of Chemical Weapons). 

Odpowiednio, Directorate of Defence Trade Controls (działający w ramach Departamentu) wydał oświadczenie o nałożeniu na Rosję sankcji handlowych w zakresie eksportu broni. Ponadto, zgodnie z oświadczeniem DoS, wstrzymane mogą zostać m.in. pomoc udzielana Rosji (za wyjątkiem pilnej pomocy humanitarnej oraz w zakesie żywności i rolnictwa) czy finansowanie sprzedaży broni. Jednak napojtężniejszym środkiem zasugerowanym przez DoS może być odcięcie Rosji od dostępu do kredytów, gwarancji kredytowych oraz wszelkiej innej pomocy finansowej ze stron amerykańskich agencji rządowych. W rezultacie inwestorzy prewencyjnie zaczęli wyprzedawać rosyjskie obligacje (Bloomberg, Russian Bonds Slump as ‘Nuclear Option’ of Debt Sanctions Raised). Bezpośrednią konsekwencją amerykańskich zapowiedzi był wzrost kosztów długu o przeszło 6,6%.

Straszak w postaci zakazu inwestycji w rosyjskie obligacje jest tym skuteczniejszy, że w 2019 r. USA zastosowały już podobne sankcje, wówczas wobec rosyjskich euroobligacji ttzn. obligacji nie denominowanych w Rublach (US DoT, Treasury Announces Sanctions under the Chemical and Biological Weapons Control and Warfare Elimination Act). 

Trybunał w Strasburgu odrzuca wniosek SN Słowacji o wydanie opinii doradczej na podstawie Protokołu nr 16

ETPC po raz pierwszy w ponad dwuletnim okresie obowiązywania Protokołu nr 16 zdecydował się na odrzucenie złożonego do niego wniosku o opinię doradczą (o Protokole czytaj tu, opinia dostępna jest tu). Słowacki SN, który złożył wniosek był trzecim sądem po sądzie francuskim i armeńskim (na blogu tu), który zdecydował się zwrócić o opinię Trybunału. Na rozstrzygnięcie czeka jeszcze wniosek sądu litewskiego.

Postępowanie, w ramach którego złożono wniosek, dotyczyło pobicia przez policjanta i jego odpowiedzialności za ten czyn. Sprawa była rozstrzygana w dwóch instancjach przez Służbę Dochodzeniową (Inspection Service), organ umocowany przy Ministrze Spraw Wewnętrznych. SN, do którego została złożona przez policyjna skarga kasacyjna, zwrócił się do Trybunału o wydanie opinii co do tego, czy Służba Dochodzeniowa, która badała sprawę, spełnia kryteria wynikające z art. 2, 3 i 6 Konwencji w odniesieniu do badania przestępstw popełnionych przez policjantów, w szczególności kryterium niezależności i bezstronności.

Rozstrzygając o nieprzyjęciu wniosku ETPC podkreślił dwie istotne okoliczności. Po pierwsze, pytania SN dotyczyły problematyki rzetelności postępowania, a więc kwestii na gruncie jedynie art. 6 Konwencji (w tym konkretnym przypadku), a nie jak wskazano we wniosku art. 2 i 3 Konwencji. Po drugie, Trybunał odwołał się do orzecznictwa samego SN słowackiego, uznając, że sąd de facto sam już wcześniej udzielił sobie odpowiedzi na zadane pytanie. W uchwale z 2015 r. SN stwierdził bowiem, że gwarancje niezależności nie są zachowane, o ile meritum sprawy (a więc także kwestia ustalenia faktów, a nie jedynie kwestie natury formalnej) nie zostanie rozpatrzone przez organ o charakterze sądowym. 

W konsekwencji ETPC stwierdził, że pytania podniesione w opinii nie dotyczyły kwestii, w których sąd pytający potrzebowałby wytycznych Trybunału w celu zapewnienia poszanowania praw gwarantowanych w Konwencji. Dlatego też Trybunał uznał, że wniosek nie spełniał wymogów wynikających z Protokołu nr 1.

Trzeba podkreślić, że choć odrzucenie wniosku wydaje się jak najbardziej słuszne, dość szybko zmaterializowała się obawa wielu komentatorów, formułowana przy okazji opracowywania Protokołu nr 16, odrzucania przez Trybunał złożonych wniosków. Podkreślano, że nieprzyjmowanie wniosków będzie stanowiło element, który może zniechęcać sądy krajowe do tej formy wymiany poglądów z Trybunałem. I te obawy się realizują, choć w dość niefortunnej sprawie.

Fatou Bensouda rozpoczyna postępowanie przygotowawcze odnośnie sytuacji Palestyny

 Informowaliśmy niedawno o decyzji wydanej przez Międzynarodowy Trybunał Karny 5 lutego 2021 roku, w której Izba zdecydowała, że trybunał może objąć jurysdykcją karną zbrodnie popełnione  na terytorium Palestyny włączając w to Gazę, Zachodni Brzeg i wschodnią Jerozolimę. 

Wczoraj Prokurator Bensouda poinformowała o rozpoczęciu postępowania odnośnie sytuacji Palestyny.

Dochodzenie obejmie przestępstwa podlegające jurysdykcji Trybunału, które rzekomo zostały popełnione w od 13 czerwca 2014 r., decyzja o wszczęciu dochodzenia jest następstwem trwającego prawie 5 lat  badania wstępnego podjętego przez Biuro Prokurator Bensoudy.

Wczorajsza decyzja już spotkała się z wielką krytyką. Nie może oczywiście dziwić krytyczne podejście do tej decyzji Netanjahu, który nazywa decyzję szczytem antysemityzmu i hipokryzji (zobacz np. tu ), ale już do stanowiska Stanów Zjednoczonych trzeba podejść bardzo krytycznie. To nie jest nawet ciche wsparcie dla Izraela, ale potwierdzenie słuszności inicjatyw podjętych przez Trumpa i jego administrację! Tony Blinken, po którym oczekiwano powrotu Stanów Zjednoczonych na ścieżkę praw człowieka i szacunku dla międzynarodowego wymiaru sprawiedliwości oznajmił wczoraj, że Stany Zjednoczone są krytyczne wobec postępowania trybunału odnośnie sytuacji Palestyny i w  związku z tym potwierdził silne zaangażowanie w te kwestie (zobacz tu ). Może to oznaczać, że nadal zostaną utrzymane sankcje nałożone na personel MTK. 

Co prawda nie na długo. Już 16 czerwca stanowisko obejmie nowy Prokurator i wtedy konieczne będzie i tak przyjrzenie się sankcjom i podjęcie decyzji czy nałożyć je także na nowego prokuratora MTK. 

Tymczasem wczorajsza reakcja Blinkena może być uznana za prężenie muskułów, aby wesprzeć Izrael, bo Trybunału administracja USA już bardziej zrazić chyba nie może. 

Z drugiej strony USA i Izrael nie działają w próżni - świat nie przygląda się bezczynnie tej krótkowzrocznej polityce obu państw, i krytycznie podchodzi do kwestii sankcji nałożonych na personel MTK, ma to między innymi odzwierciedlenie w apelu, będącym także  jasnym sprzeciwem wobec amerykańskiej polityki, przyjętym przez kilkadziesiąt międzynarodowych organizacji (a który umieszczono na stronie Human Rights Watch).